1- چرا در دویست سال اخیر جمعیت رشد فوق العاده ای داشته است؟

در دویست سال اخیر، جمعیت جهان از حدود 1 میلیارد نفر به بیش از 8 میلیارد نفر افزایش یافته است. این رشد فوق العاده جمعیت به دلیل کاهش میزان مرگ و میر ها و به ویژه مرگ و میر کودکان است. در گذشته، عده زیادی از مردم بر اثر بیماری های واگیردار و عفونی، گرسنگی و قحطی یا جنگ از بین می رفتند. با پیشرفت در پزشکی و تولید واکسن ها و آنتی بیوتیک ها، کنترل بیماری های واگیردار امکان پذیر شد و مرگ و میرها کاهش یافت. همچنین، با پیشرفت در کشاورزی و گسترش کشاورزی صنعتی، تولید مواد غذایی افزایش یافت و مرگ و میر ناشی از گرسنگی و قحطی کاهش یافت.

2- چه عواملی سبب کاهش مرگ و میر در دو قرن اخیر شده است؟

عوامل کاهش مرگ و میر در دو قرن اخیر عبارتند از:

• بهبود بهداشت: پیشرفت در پزشکی و تولید واکسن ها و آنتی بیوتیک ها و کنترل بیماری های واگیردار چون وبا، طاعون و ... مرگ و میرها را کاهش داد.
• بهبود تغذیه: پیشرفت در کشاورزی و گسترش کشاورزی صنعتی، تولید مواد غذایی را افزایش داد و با پیشرفت وسایل حمل و نقل، انتقال غذا به نواحی دورتر امکان پذیر شد.

3- نمونه ای از کشورهایی را که رشد جمعیت در آنها منفی است نام ببرید.

نمونه ای از کشورهایی که رشد جمعیت در آنها منفی است عبارتند از:

• در آسیا: ژاپن و روسیه
• در اروپا: آلمان، مجارستان، لهستان و رومانی

4- علت نگرانی کشورهایی که رشد جمعیت در آنها منفی می باشد چیست؟

رشد جمعیت منفی به معنای کاهش جمعیت است. در کشورهایی که رشد جمعیت منفی است، جمعیت سالخورده و از کار افتاده افزایش می یابد و چون زاد و ولد کم است، جامعه از نیروی جوان برای تحصیل و علم آموزی و کار و پیشرفت محروم می شود. به همین دلیل، آینده این کشورها نگران کننده است.

5- در چه صورت رشد جمعیت و افزایش جمعیت برای یک کشور مفید و مایه پیشرفت است؟

رشد جمعیت و افزایش جمعیت زمانی برای یک کشور مفید و مایه پیشرفت است که به همراه آن، برنامه‌ریزی مناسب و سرمایه‌گذاری در زمینه‌های آموزش، کار و تأمین شغل جوانان صورت گیرد. در این صورت، جمعیت جوان کشور به نیروی کار فعال و مولد تبدیل می‌شود و می‌تواند در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور نقش مهمی ایفا کند.

6- کشورهایی را مثال بزنید که برای افزایش جمعیت و فرزندآوری برنامه‌ریزی کرده‌اند؟ چند مورد از این برنامه‌ها را ذکر کنید.

در سال‌های اخیر، بسیاری از کشورهای جهان با کاهش رشد جمعیت مواجه شده‌اند. این امر نگرانی‌هایی را در مورد آینده این کشورها ایجاد کرده است. به همین دلیل، دولت‌های بسیاری در این کشورها برنامه‌هایی را برای تشویق به فرزندآوری طراحی و اجرا کرده‌اند.

از جمله کشورهایی که برای افزایش جمعیت و فرزندآوری برنامه‌ریزی کرده‌اند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ژاپن: دولت ژاپن برنامه‌ای را با عنوان «طرح ملی برای افزایش جمعیت» در سال 2017 آغاز کرد. هدف این طرح، افزایش نرخ باروری از 1.4 در سال 2017 به 1.8 در سال 2025 است.
• سنگاپور: دولت سنگاپور برنامه‌ای را با عنوان «طرح ملی برای افزایش باروری» در سال 2014 آغاز کرد. هدف این طرح، افزایش نرخ باروری از 1.2 در سال 2014 به 1.5 در سال 2030 است.
• کره جنوبی: دولت کره جنوبی برنامه‌ای را با عنوان «طرح ملی برای افزایش جمعیت» در سال 2019 آغاز کرد. هدف این طرح، افزایش نرخ باروری از 1.0 در سال 2019 به 1.5 در سال 2025 است.
• روسیه: دولت روسیه برنامه‌ای را با عنوان «طرح ملی برای افزایش جمعیت» در سال 2019 آغاز کرد. هدف این طرح، افزایش نرخ باروری از 1.5 در سال 2019 به 2.1 در سال 2024 است.

برخی از برنامه‌های تشویقی که در این کشورها اجرا می‌شود، عبارتند از:

• اعطای جایزه و کمک‌های مالی به خانواده‌هایی که صاحب فرزند می‌شوند.
• واگذاری مسکن به خانواده‌های دارای فرزند.
• معافیت از پرداخت مالیات برای خانواده‌های دارای فرزند.
• افزایش مرخصی تحصیلی و کاری مادران.

7- عوامل طبیعی مؤثر بر پراکندگی جمعیت را ذکر کنید.

عوامل طبیعی مختلفی بر پراکندگی جمعیت تأثیر می‌گذارند. برخی از مهم‌ترین این عوامل عبارتند از:

• آب و هوا و پوشش گیاهی: آب و هوای معتدل و پوشش گیاهی مناسب، جمعیت را به خود جذب می‌کنند.
• ناهمواری: دشت‌ها و جلگه‌های هموار جمعیت بیشتری را نسبت به مناطق کوهستانی و ناهموار جذب می‌کنند.
• آب و خاک: خاک‌های حاصلخیز و منابع آب کافی، جمعیت را به خود جذب می‌کنند.
• معادن و ذخایر: معادن و ذخایر زیرزمینی، جمعیت را به خود جذب می‌کنند.

بر اساس این عوامل، می‌توان عوامل جذب جمعیت را به دو دسته تقسیم کرد:

• عوامل جاذب: آب و هوای معتدل، دشت‌ها و جلگه‌های هموار، خاک‌های حاصلخیز، منابع آب کافی و معادن و ذخایر زیرزمینی.
• عوامل دفع: آب و هوای سرد و خشک، ارتفاعات و کوه‌ها، خاک‌های نامناسب و نبود معدن و منابع زیرزمینی.

در واقع، عوامل جذب جمعیت، شرایطی را فراهم می‌کنند که زندگی در آن مناطق آسان‌تر و راحت‌تر است. این امر باعث می‌شود که جمعیت بیشتری به این مناطق جذب شوند. در مقابل، عوامل دفع جمعیت، شرایطی را ایجاد می‌کنند که زندگی در آن مناطق دشوارتر است. این امر باعث می‌شود که جمعیت کمتری به این مناطق جذب شوند.

8- عوامل انسانی مؤثر بر پراکندگی جمعیت

عوامل انسانی عواملی هستند که توسط انسان‌ها ایجاد می‌شوند و بر پراکندگی جمعیت تأثیر می‌گذارند. این عوامل عبارتند از:

• عوامل سیاسی و اداری: برنامه‌های دولت‌ها مانند تغییر پایتخت، ساختن شهرها و شهرک‌های جدید، یا سرمایه‌گذاری در برخی نواحی، می‌تواند موجب جذب جمعیت به آنجا شود.
• عوامل اقتصادی: نواحی صنعتی و دارای کارخانه‌های متعدد، نواحی پر رونق گردشگری، و مکان‌های دارای بنگاه‌های اقتصادی و بازارها، که برای مردم شغل و درآمد ایجاد می‌کنند، جاذب جمعیت هستند.
• عوامل امکانات و تسهیلات: نواحی دارای تسهیلات بهتر و بیشتر مانند برق، آب لوله‌کشی، گاز، راه‌های مناسب، وسایل حمل و نقل، وسایل ارتباطی پیشرفته‌تر، و خدماتی نظیر بیمارستان و ورزشگاه، جمعیت بیشتری را به خود جذب می‌کنند.
• عوامل فرهنگی: مکان‌های زیارتی و مقدس یا شهرهای دانشگاهی، جمعیت بیشتری را به خود جذب می‌کنند.

عوامل دفع جمعیت

در مقابل عوامل جذب جمعیت، عواملی نیز وجود دارند که موجب دفع جمعیت از یک ناحیه می‌شوند. این عوامل عبارتند از:

• آشوب‌های سیاسی و جنگ و نزاع: این عوامل از جذب جمعیت جلوگیری می‌کند.
• ضعف اقتصادی: نواحی ای که از نظر فعالیت اقتصادی ضعیف هستند و مردم آنها با بیکاری و درآمد کم روبرو هستند، جمعیت را دفع می‌کنند.
• فقدان امکانات و تسهیلات: نبود این امکانات از جذب جمعیت جلوگیری می‌کند.
• فقدان مکان‌های زیارتی و علمی: نبود این مکان‌ها از جذب جمعیت جلوگیری می‌کند.

9- مهاجرت

مهاجرت به معنای رفتن مردم از جایی به جای دیگر به منظور کار یا زندگی است. مهاجرت می‌تواند داخلی یا خارجی باشد.

مهاجرت داخلی

مهاجرت داخلی به معنای رفتن مردم از یک ناحیه به ناحیه دیگر در داخل یک کشور است. به عنوان مثال، مهاجرت روستاییان به شهر، یا مهاجرت کارگران فصلی در داخل یک کشور، از جمله مهاجرت‌های داخلی هستند.

مهاجرت خارجی

مهاجرت خارجی به معنای رفتن مردم از یک کشور به کشور دیگر است. به عنوان مثال، مهاجرت از ایران به آلمان، از جمله مهاجرت‌های خارجی هستند.

10- انواع مهاجرت

مهاجرت را می‌توان بر اساس عوامل مختلفی طبقه‌بندی کرد. یکی از این طبقه‌بندی‌ها، طبقه‌بندی مهاجرت بر اساس اختیاری یا اجباری بودن آن است.

مهاجرت اختیاری

مهاجرت اختیاری به معنای مهاجرتی است که فرد به صورت داوطلبانه و با اختیار خود انجام می‌دهد. به عنوان مثال، مهاجرت روستاییان به شهر به امید یافتن کار بهتر، از جمله مهاجرت‌های اختیاری هستند.

مهاجرت اجباری

مهاجرت اجباری به معنای مهاجرتی است که فرد به صورت غیرداوطلبانه و به اجبار انجام می‌دهد. به عنوان مثال، مهاجرت پناهندگان به دلیل جنگ و ناامنی، از جمله مهاجرت‌های اجباری هستند.

11- مثال‌هایی از مهاجرت داخلی و خارجی

مهاجرت داخلی

• مهاجرت روستاییان به شهر به امید یافتن کار بهتر
• مهاجرت کارگران فصلی از روستا به شهر برای کار در مزارع و باغ‌ها
• مهاجرت مردم از مناطق زلزله‌زده به مناطق امن

مهاجرت خارجی

• مهاجرت از ایران به کشورهای اروپایی به امید یافتن کار و زندگی بهتر
• مهاجرت از کشورهای جنگ‌زده به کشورهای امن
• مهاجرت دانشجویان ایرانی به کشورهای خارجی برای تحصیل