هم خانواده کلمه‌ی سعادت چیست؟

کاربرد کلمه‌ی سعادت در ادبیات فارسی به همراه کلمات مترادف و هم خانواده

زهی سعادتِ من که‌ام تو آمدی به سلام

خوش آمدی و علیک السلام و الاکرام

سرآغاز سخن را با بیتی زیبا از استاد سخن، سعدیِ شیرازی شروع می‌کنیم که بی ربط به موضوع پیش رو نخواهد بود.

در این مقاله به بررسی معنا و هم خانواده‌های کلمه‌ی "سعادت" می‌پردازیم.

معنای واژه‌ی سعادت

در مجموعه‌ای از تمام فرهنگِ لغت های زبان فارسی، به صورت چکیده، معنای لغوی سعادت خوشبختی، خجستگی، نیکروزی، کامیابی، برکت، بهروزی و نیک بختی تعریف شده؛ همچنین می‌توان کلمات شقاوت، ادبار و نحوست را به عنوان متضاد کلمه‌ی سعادت نام برد.

و اما سهم این کلمه‌ در زبان و ادبیات فارسی به چه اندازه‌ است؟

کلمه سعادت در ادبیات کهن و باورهای دینی به وفور استفاده شده و حتی امروزه در مکالمات عامیانه ما به صورت دعا و طلب خیر کردن برای کسی نیز به کار می‌رود.

برای نمونه به کاربرد کلمه‌ی سعادت در برخی از اشعار و متون ادبِ فارسی اشاره می‌کنیم.

تا دور چرخ بر تو سعادت کند همی

از دور چرخ بر تو سعادت نثار باد

مسعود سعد سلمان

کمان را استخوان بر گنج کرده

ترازو را سعادت سنج کرده

نظامی

هیچ دانی که چند بردم رنج

تا ز رویت شدم سعادت سنج

امیرخسرو دهلوی

اگر بی هنران خدمت اسلاف را وسیلت سعادت سازند، خلل به کارها راه یابد و اهل هنر ضایع ماند.

کلیله و دمنه

گفتم [ابونصر مشکان] سعادت بنده آن است که پیشخدمت خداوند باشد.

تاریخ بیهقی

هم‌خانواده های کلمه‌ی سعادت

قبل از هر چیز تفاوت کلمات مترادف و هم‌خانواده در چیست؟

کلمات هم‌خانواده باید حتما از ریشه‌ی کلمه‌ی اصلی مشتق شده‌ باشند. اما کلمات مترادف همان گونه که از نامشان پیداست فقط هم معنیِ آن کلمه‌ هستند و لزومی ندارد که ریشه‌ای از کلمه‌ی اصلی را در بر داشته باشند. به بیان ساده‌تر باید ریشه‌ی کلمه‌ی اصلی، به ترتیب حروف، در کلمات هم خانواده نیز وجود داشته باشند.

ریشه‌ی سعادت، کلمه‌ی سعد است؛ و برای هم‌خانواده های سعادت می‌توان به کلماتی چون مساعد، سعید، مسعود اشاره کرد.

سخن آخر

آغاز کلام را با بیتی زیبا از سعدیِ شیرازی شروع کردیم و حال پایان سخن را با بیتی تأمل برانگیز از حضرت حافظ تمام می‌کنیم.

بیاموزمت کیمیای سعادت

ز هم‌صحبت بد جدایی جدایی