فصل 1 – زيست شناسي ديروز امروز فردا

پاسخ فعاليتها

فعاليت ص 11

س. مجری یک برنامه تلویزیونی گفته است که درست نیست بگوییم »زیست شناسان ثابت کردهاند که شیر مایعی

خوشمزه است«. این گفته درست است یا نادرست؟

ج. این گفته درست است، چون یافتههای علم قطعی نیستند و بنابراین، علم نمی تواند چیزی را ثابت کند و به

عالیه، خوشمزگی موضوعی حسی، ارزشی و شخصی و انفرادی است و بنابراین، تعیین خوشمزگی در قلمرو علم

نیست.

فصل 2 -گوارش و جذب مواد

پاسخ فعاليتها

فعاليت صفحة 26:

نام اسکلتي )مخطط( قلبي صاف

ساختار سلولهای استوانه ای شکل

سلولهای استوانه ای

منشعب

سلولهای دوکی شکل

عمل ارادی غیر ارادی غیر ارادی

رنگ قرمز قرمز سفید- صورتی

تعداد هسته چندهستهای چندهستهای معموالً تکهستهای

فعاليت صفحة 27:

الف( غشای تخم مرغ مانند پرده نیمه تراوا عمل میکند و آب درون نی به علت اسمز، بالا میرود.

ب( درون آب مقطر، تخممرغ متورم میشود و در آب نمک غلیظ، چروکیده می گردد. علت، اسمز است.

فعاليت صفحة 30:

در مری، الیة بیرونی از بافت پیوندی سستی تشکیل شده است که آن را به بافتها و اندامهای اطراف آن،

متصل میکند. به جای مری، در صورت تمایل میتوانید بخشی از روده را مشاهده کنید.

فعاليات صفحة 33:

در طراحی این آزمایش، دانش آموزان باید به این موضوع توجه کنند که آنزیم پپسین در دمای ˚37 درجه

بدن فعالیت میکند و در شرایط آزمایش باید دما ثابت نگه داشته شود. سفیده تخم مرغ باید پخته و ریز شود.

فعاليت صفحة 34:

این آنزیمها به شكل غیرفعال در لوزالمعده ترشح میشوند و بعد در روده فعال میشوند. البته لوزالمعده

عامل غیر فعال کننده تریپسین هم دارد.

فعاليات صفحة 37:

در حضور نشاسته لوگول به رنگ آبی درمی آید. در لوله ای که بزاق ریخته شده است، نشاسته به

مولکولهای ساده تر تبدیل می شود و در اثر لوگول تغییر رنگ دیده نمیشود.

فعاليت صفحة 40:

در برگة آزمایش، این اعداد ثبت شدهاند:

/ mg/dl 130 از کمتر LDL / mg/dl 60 از بیش HDL / mg/dl200 از کمتر تری گلیسرید

.3 از کمتر LDL/HDL

چربیهای اشباع بیشتر در غذاهای جانوری و چربیهای غیر اشباع بیشتر در غذاهای گیاهی و روغنهای

گیاهی مانند روغن زیتون دیده میشوند. چربیهای اشباع )سیر شده( حداکثر تعداد هیدروژن را دارند، اما چربیهای

غیر اشباع حداقل یک یا دو پیوند دو یا سه گانه دارند. چربیهای اشباع موجب افزایش کلسترول LDL در بدن

میشوند.

فعاليات صفحة 43:

برای افراد بیش از 20 سال از جدول زیر استفاده می کنند :

وضعیت وزن BMI

کمبود وزن کمتر از 5.18

24.9- 18.5 طبیعی وزن

29.9-25 وزن اضافه

چاقی 30 و بیشتر از آن

فعاليت صفحة 46:

طول روده گوشتخواران کوتاهتر از علفخواران است. بلندتر بودن طول روده، فرصت بیشتری به آن

میدهد تا مواد غذایی موجود در غذای گیاهی را جذب کند.

فصل 3 -تبادلات گازي

پاسخ فعاليتها

فعاليت ص 49

2 ) هنگام دم از انتهای لوله ی بلند داخل ظرف A و هنگام بازدم از انتهای لوله ی بلند داخل ظرف B حباب

خارج می شود.

3 ) تغییر رنگ در ظرف B مشاهده می شود.

4 ) با گذشت زمان تغییر رنگ در ظرف A نیز مشاهده می شود.

پاسخ به پرسشها :

الف ( انتهای لوله بلند متصل به لوله ی مرکزی داخل مایع ظرف B قرار دارد بنابراین هنگام دم مایع بر اثر مكش

ایجاد شده وارد این لوله می شود هوا از لوله ی کوتاه متصل به لوله ی مرکزی وارد می شود. البته این هوا از

خارج از طریق لوله بلند ظرف A وارد این ظرف می شود. هنگام بازدم هوای ظرف A راهی برای خروج ندارد

پس هوای زیادی وارد این ظرف نمی شود.در حالی که هوا از طریق لوله ی بلند وارد مایع ظرف B شده و در

نهایت به وسیله ی لوله ی کوتاه ظرف B خارج می شود

ب ( در ظرف مربوط به لولهی هوای بازدمی ) ظرف B ) که حباب های هوا از آن خارج می شوند.

ج ( بله هوای بازدمی به ظرف A نیز وارد می شود البته به مقدار کم این هوا مستقیما وارد مایع نمی شود و تنها با

سطح آن تماس می یابد در نتیجه تغییر رنگ کندتر و به صورت تدریجی انجام می شود.

فعاليت ص 57

1 -عدد حاصل ظرفیت واقعی را نشان نمی دهد زیرا همیشه بین نیم تا یک لیتر هوا در شش ها باقی می ماند.

2 -کافی است با اندکی تمرین از طریق لوله عمل دم ) به تنهایی ( انجام داده شود . بدیهی است که عمل بازدم نیز

معادل دم خواهد بود.

فصل 4 - گردش مواد در بدن

پاسخ فعاليتها

فعاليت صفحة 66 :تشریح قلب گوسفند

نشانههاي سطح پشتي: - حالت برآمده دارد )محدب(.

- رگ های اکلیلی )کرونر( در آن، حالت اُریب است.

- در این سطح، بیشتر سرخرگها دیده میشوند.

نشانه هاي سطح شكمي: - حالت صاف یا تخت دارد.

- رگ اکلیلی در آن، حالت عمودی دارد.

- در این سطح، بیشتر سیاهرگها دیده میشوند.

تشخيص سمت چپ و راست قلب:

1 .قرار دادن سطح پشتی روی سینه و سطح شکمی به سمت جلو- در این

حالت چپ و راست قلب مطابق دستهای چپ و راست است.

2 .سمت چپ قلب ضخامت بیشتری دارد و با لمس کردن، دیوارة آن را

میتوان تشخیص داد.

3 .با وارد کردن سوند به داخل سرخرگها و ادامة آن، که به کدام حفرة

قلب وارد میشود. از سرخرگ آئورت سوند به سمت بطن چپ و از

سرخرگ شش سوند به سمت راست قلب، هدایت میشود.

- علت قطور بودن بطن چپ به وظیفه آن برمیگردد که با انقباض آن خون به تمام بدن فرستاده میشود و این عمل

مستلزم ماهیچه ای قوی و قطور است.

- رگهای کرونر )اکلیلی( در جلو و عقب متفاوت اند. در جلو حالت مورب و در عقب عمودی هستند.

- دیوارة سیاهرگها ضخامت کمتری دارند ولی دیوارة سرخرگها ضخامت بیشتری دارند. اگر سرخرگها را با

انگشت فشار دهیم و رها کنیم دوباره به حالت اول برمیگردند ولی دیوارة سیاهرگها روی هم خوابیده است.

فعاليت صفحة 69 :بالای صفحه

1 .اهمیت این فاصلة زمانی در این است که فرصت کافی برای پر شدن بطنها وجود داشته باشد.

در این فاصله خون از دهلیزها وارد بطنها میشود و بطنها با خون پر میشوند.

2 .چون بطنها خون را به سمت باال و به درون سرخرگها می فرستند برای تخلیه کامل بطن بهتر

است انقباض از پایین شروع و به سمت بالا ادامه یابد.

فعاليت صفحة 69 :پایین صفحه

سيني دهليزي بطني

الف( در مرحله استراحت عمومی بسته باز

انقباض دهلیزی بسته باز

انقباض بطنی باز بسته

0/3 + 0/1 + 0/4 = 0/8 )ضربان یک )چرخه یک زمان( ب

دقیقه 1 = 60 ثانیه ÷ 0/8 = 75

پ(

1 .وقتی که فشار بطن از آئورت بیشتر شود، فشار بطن 7/6 است، فشار

آئورت 6/10 است در این حالت دریچههای سینه، بسته هستند. با افزایش

فشار بطن چپ از 7/6 به 3/17 در این فاصله فشار بطن از آئورت بیشتر

میشود و خون به درون آئورت جریان پیدا میکند. پس جواب بین 2/0

تا 3/0 ثانیه است.

2 .وقتی فشار بطن از دهلیزها بیشتر است، در دو ردیف اول، فشار دهلیز بیشتر

از بطن است ولی در فاصله 1/0 تا 2/0 که فشار بطن از 7/0 به 7/6 میرود،

فشار بطن از دهلیز بیشتر و دریچههای دهلیزی بطن بسته میشوند و در

ادامه نیز چون فشار بطنها از دهلیزها بیشتر است این دریچه ها بسته هستند،

یعنی از 2/0 بسته میشوند و تا انتهای 4/0 بسته هستند.

3 .وقتی که فشار آئورت از بطن بیشتر باشد، سینه ها بسته اند و وقتی فشار

بطن از دهلیز بیشتر باشد دو بسته میشود که این حالت در زمانهای 2/0

و 4/0 هر دو نوع دریچه بسته هستند.

فعاليت صفحة 70 :پایین صفحه

5 Lit = 5000 cc = ml

برونده قلب = حجم ضربه ای * تعداد ضربان قلب در دقیقه

5000 = حجم ضربه ای * 75

5000

75

= 66/1

یعنی در هر ضربان حدود 66 میلی لیتر خون از بطن وارد سرخرگ می شود.

بطن چپ  آئورت

بطن راست  سرخرگ شش

فعاليت صفحة 73:

روش اندازه گیری فشار خون

صفحة پیوست به آن اضافه شود.

فعاليات صفحة 74:

مصرف قهوه یا نسکافه )قهوه آماده( در بیشتر موارد فشار خون را بالا میبرد. بنابراین، خوردن زیاد آن

توصیه نمیشود. مقدار کم آن در روز میتواند مفید باشد.

فعاليت صفحة 75:

بین شکل و عمل هر یک از مویرگها، رابطه مستقیمی وجود دارد. هرجا لازم باشه مواد زیادی بین مویرگ

و اندام مبادله شود منافذ بیشتر و گشادتر به وجود آمده است، مثل مغز استخوان . در اینجا لازم است سلولهای

ساخته شده نیز به مویرگ وارد شوند.

در بعضی قسمتها مثل مغز ورود مواد باید به شدت کنترل شود تا هر مادهای وارد و خارج نشود .این اندام فقط

به اکسیژن و گلوکز نیاز دارد بنابراین مویرگهای پیوسته در آن بوجود آمده است .

در بعضی اندامها مثل روده و کلیه نیز منافذ روی مویرگ زیاد هستند، ولی این منافذ کنترل شده هستند تا

جذب و دفع مواد با کنترل صورت گیرد.

فعاليت صفحة 77:

در باله دمی، رگهایی که خون را به انتهای باله میبرند سرخرگ و آنهایی که از باله خارج میکنند

سیاهرگ هستند و چون در میكروسكوپ مرکب، تصویر معکوس است جهت آنها را برعکس میکنیم. اگر از

میكروسكوپ استریو یا تشریحی استفاده میکنید، تصویر معكوس نیست و آنچه را میبینید جهت آن صحیح است.

فعاليت صفحة 81 :بالای صفحه

- برای اینکه بتواند هموگلوبین بیشتری را در خود جای دهد.

- برای اینکه بتواند در مواقع لازم خم شود و مثالً از درون مویرگها عبور کند. اگر فرو رفته نبود

نمی توانست به آسانی خم شود.

- هموگلوبین می تواند در آب حل شود. اگر درون گویچههای قرمز نبودند فشار اسمزی خون باال میرفت

یا هموگلوبین در پالسما تجزیه و دفع میشد .

فعاليت صفحة 81 :پایین صفحه

1 .4000 تا 10000 در میکرولیتر خون -WBC

تا 5 میلیون در میکرولیتر خون -WBC

در هر میکرولیتر خون 250000 platelet

TGS- 200 از کمتر mg/dl .2

dl/mg کمتر از 200 کلسترول

HDL 60 از بیشتر mg/dl

LDL 130 از کمتر mg/dl

5 Lit * 1000000 mL * 5000 تعداد. 3

تعداد RBC در خون 25000000000 =

* % 1 = 250000000

روزانه تخریب و باید جایگزین شوند.

فعاليت صفحة 82:

گسترش خونی را میتوان با استفاده از رنگهای گیمسا یا ... رنگ آمیزی کرد.

فصل 5 -تنظيم اسمزي و دفع مواد زائد

پاسخ فعاليت ها

توضيح فعاليت صفحة 90

تشریح کلیه گوسفند

در بیشتر کلیه ها که چربی های اطراف آن جدا شده است میزنای کنده شده و فقط سرخرگ از کلیه آویزان است.

اگر چربی های اطراف کلیه کنده نشده باشد با احتیاط آن ها را جدا کنید و در بین آنها میزنای ، سرخرگ و

سیاهرگ کلیوی را تشخیص دهید مطابق شکل کتاب

میزنای از بقیه ضخیم تر است و حالت توپری را از بیرون نشان می دهد و بافتهای تشکیل دهنده آن نرم هستند .

سرخرگ دیواره ضخیمی دارد که با فشار دادن آن دوباره به حالت اول برمی گردد.

سیاهرگ دیواره نازکترو روی هم افتاده ای دارند و درون آن گاهی خون دیده می شود .

بعد از برش طولی و تشخیص بخش قشری و مرکزی ستون های کلیوی را مشاهده کنید در زیر آن ها رگ های

بین هرمی در کنار هم قرار گرفته اند که از روی ضخامت دیواره می توان سرخرگ یا سیاهرگ بودن آن ها را

تشخیص داد .این رگ ها به رگ های قوسی و سپس شعاعی متصل می شوند . با قرار دادن قیچی روی این رگ ها

و بریدن ستون های کلیوی هرم های کلیوی مشخص و قابل شمارش می شوند. تعداد هرم ها متفاوت و از 12 تا 18

عدد در دو قسمت کلیه دیده می شوند .

فصل 6 -از یاخته تا گیاه

پاسخ فعاليت ها

فعاليت صفحة 102:

الف( این فعالیت به منظور خود ارزیابی دانش آموزان از آن چیزی است که دربارة یاختة گیاهی، یاد

گرفتهاند. چنین فعالیت هایی به یادگیری معنادار و رفع کج فهمی های آنها، کمک میکند. دانش آموزان می توانند از

مواد متفاوتی، این مدل را بسازند.

ب( در بعضی میوه ها، ژله ای شدن تیغه میانی به نرم شدن میوه ها و در بعضی میوه ها، سخت شدن به علت

چوبی شدن دیواره ها، می انجامد.

فعاليت صفحة 103:

در این فعالیت، دانش آموزان واکنش یاخته ها را هنگام پلاسمولیز و تورژسانس، مشاهده میکنند. در

صورتی که اگر در استفاده از آب معمولی، حالت پلاسمولیز، مشاهده شود، به این معنی است که مقدار نمکهای

معدنی آب، زیاد است. آنها در پیش بینی عملکرد یاخته جانوری در محیطی با فشار اسمزی کم، باید تأثیر نبودن

دیوارة یاختهای در یاختههای جانوری را، در نظر داشته باشند.

در طراحی آزمایش، کافی است آنها به این نكته اشاره کنند که یاختههای جانوری را باید در آب مقطر

قرار داد.

در طراحی آزمایش، برای تغییر در اندازه یا وزن بافت، کافی است که براساس روش علمی گروه تیمار و

گواه را تشکیل دهند و این دو متغیر را در محیطهای غلیظ و رقیق بررسی کنند.

فعاليات صفحة 104:

برگ کلم بنفش وقتی در آب با درجه طبیعی باشد، معموالً تغییر چندانی در رنگ آب ایجاد نمیکند)که

آن هم به علت برش برگ با چاقوست(، اما جوشاندن آن، که سبب مرگ یاخته ها و تخریب غشای زیستی می شود،

سبب رنگی شدن آب میشود.

فعاليت صفحة 105:

تغییر سبزدیسه به رنگ دیسه. در زمانهای متفاوت نمونه های میكروسكوپی تهیه و مشاهده کرد.

فعاليت صفحة 108:

هوا هم در سبک شدن اندام گیاهی و کاهش مقاومت در برابر جریانهای آبی و هم در تامین اکسیژن برای

یاختههای گیاه، عمل میکند.

فعاليت صفحة 110:

الف( در تهیه این جدول، دانش آموزان باید نقش و ساختار یاخته ها را در سامانه بافت زمینه ای بنویسند. به

عبارتی شباهتها و تفاوتها را در جدول بیاورند و آنها را مقایسه کنند.

ب( نقش آب در گیاه از مواد ساخته شده، بیشتر است. برای به گردش درآمدن آب در گیاه، همیشه حجم

عظیمی از آب، تبخیر میشود. بنابراین، گیاه به آوندهای چوبی بیشتر از آوندهای آبکشی، نیاز دارد. همچنین،

دانشآموزان باید این را در نظر داشته باشند که بخش عمدة گیاه، توانایی غذاسازی را دارد.

فعاليت صفحة 112:

برای مشاهدة ساختار نخستین ریشه و ساقه و مقایسة این ساختارها در گیاهان تکلپه و دولپهای، طراحی

شده است. آبی متیل، دیوار های چوبی را به رنگ آبی و کارمن زاجی، دیوار های سلولزی را به رنگ قرمز

درمی آورند و به این ترتیب، محدودة آوندهای چوبی و آبکشی، مشخص میشود.

فعاليت صفحة 115:

الف( کافی است که دانش آموزان این سالاد را از نظر محل قرارگیری و نتیجه فعالیت آنها، با هم مقایسه

کنند.

ب( این پژوهش با کمک آموزشی که در فعالیت صفحة 112 دیدهاند، انجام میشود. این فعالیت در جهت

توجه هرچه بیشتر به محیط اطراف و علاقمند شدن به شناسایی گیاهان، طراحی شده است.

فعاليات صفحة 116:

هر دو فعالیت الف و ب، برای توجه دادن دانش آموزان به حفظ محیط زیست و ذخایر طبیعی، طراحی

شدهاند. ضمن اینکه زمینه هایی برای تمرین پژوهش هایی است که زیست شناسان در مقیاس بزرگتری، انجام

میدهند. قسمت ب در این فعالیت، به خوبی میزان یادگیری دانش آموزان از آنچه در این فصل آموخته اند را نشان

میدهد.

فصل 7 – جذب و انتقال مواد در گياهان

پاسخ فعاليت ها

فعاليت ص 119-

هر چه میزان شن بیشتر ، نفوذپذیری بیشتر، زه کشی بیشتر، تهویه بیشتر، مواد غذایی کمتر خواهد بود

هررررره میررزان رس بیشتر ، نفوذپذیری کمتررر، زه کشی کمتررر، تهویرره کمتررر، مررواد غررذایی بیشتر خواهد

بود

مخلوطی از رس و شن برای خاک مناسب است.

فعاليت ص 121

- ایرن آزمایش بره روش های مختلف میتواند انجرام شرود بره شرط آن کره برر اساس روش علمی استوار

باشد. یکی از بهترین روشهررا کاشررت گیرراه در محلولهای هیدروپونیک و یررا محیط کشت اسررت. ایران

محیطهرای کشرت دارای همره عوامل و شرایط مورد نیراز برای رشد اسرت بره جرز یرک عامل. بنر ابر ایران

میتوان هر نوع تغییر رشد و یرا تغییرات ظاهری را به آن نسبت داد. روش های علمی دیگر نیز میتواند مرورد

پذیرش قرار گیرد.

فعاليت ص 129-

بخش ت( زیرا نوارهای عرضی)شعاعی( مانع از رشد قطری شده ولی مانع افزایش طول نمیشود.

فعاليت ص 130(باال(

بخررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررش پ( بلرررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررررره

بخورش ت( بررا توجه برره بزرگنمایی میكروسكوپ میرردان دیررد را محاسبه کرده و تعداد روزنه ها را در

واحد سطح)معمول میکرومتر مربع( محاسبه می کنیم.

بخش ث(

میخک شمعدانی تره

فعاليت ص 130 پايين

ب( در روشنایی روزنه هررای موجود در آب خالص و 5/0 درصد کلرید پتاسیم بر راز و در محلول 4

درصد آب نمک بسته اند. روزنه هرای تکرار تاریکی همگری بسته اند. میزان باز شدن روزنه ها ترابع

عوامل درونی و بیرونی اسپرت و اگر همه شررایط بره جرز یکی ثابرت باشد میتوان نتیجه گرفت کره آن متغیر

عامل رفتار روزمره حسرت. در محلولهای روشنایی میزان براز برودن یرا بسرته بردن وابسته به غلظت مواد

محلول است. بنابر این منفذ روزنه ها در محلول نیم درصد با آب خالص تفاوت دارد.

پ( در بسیاری از گیاهان خشکی روزنه هررای هر روایی در روز برراز و در تاریکی ترا حدود زیادی بسته

میشرروند کرره علت آن عملكرد پمپ هررای پتاسیم و کلر در مجاورت نور و نیاز تجمع بعضی قندها در

سلولهای نگهبان روزنه است.