گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | بخش 1: آشنایی با اقتصاد

بخش اول: آشنایی با اقتصاد

فصل اول: اقتصاد چیست؟

فعالیت ۱-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

...........

4 صفحه ۹

فهرستی از نیاز های مادی و غیرمادی انسان ها ارائه کنید. نیازهای مادی مانند مسکن، خوراک، پوشاک، امکانات رفاهی، مسکن نیازهای غیر مادی مانند امنیت، احترام، نیازهای عاطفی، نیاز به علم، هنر، فرهنگ، دین و اخلاق

فعالیت ۲-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۱۰

پول ماهانه یکی از امکاناتی است که ممکن است والدین در اختیار شما قرار دهند. گزینه های خود را از مصارف متعدد آن فهرست، و بحث کنید که انتخاب های شما با انتخاب های دیگران چه تفاوتی دارد؟ خرید لوازم التحریر- خرید کتاب درسی و کمک درسی تهیه ی پوشاک۔ تعمیر دوچرخه- خرید بلیط سینما- خرید بلیط برای دیدن یک مسابقه ی ورزشی۔ خرید مواد خوراکی۔ خرید لوازم ورزشی کمک به مستمندان تامین قسمتی از هزینه های کلاس فوق برنامه یا اردوی دسته جمعی۔ تعمیر کیف و کفش۔ خرید هدیه برای نزدیکان و دوستان و... باید گفت پرداخت مبلغ ماهانه مفهوم محدودیت منابع را منتقل می کند و بهترین راه مصرف این پول، این است که از آن بتوانیم بیشترین استفاده را کنیم تا ضمن اینکه حداکثر رضایت مندی برای ما حاصل شود، از انتخاب خود احساس پشیمانی نکنیم.

فعالیت ۳-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-

که صفحه ۱۱

فهرستی از انتخاب های پیش روی خود را در عرصه زندگی فردی، خانوادگی، اقتصادی و اجتماعی تهیه، و در مورد روش انتخاب خود، گفت وگو کنید. به عنوان مثال: انتخاب رشته در دبیرستان و دانشگاه انتخاب محل تحصیل دانشگاه و محل زندگی۔ انتخاب شغل- انتخاب همسر- انتخاب نماینده مجلس و رئیس جمهور شورای شهر و شورای محل- انتخاب خرید از فروشگاه- انتخاب مسکن و اتومبیل و سپرده گذاری در بانک و بورس و... معمولا افراد با توجه به عقلانیت محدود دست به انتخاب می زنند. به عبارتی، تعدادی از فاکتورهای مهم در انتخاب را در نظر گرفته و بر اساس آن انتخاب خود را انجام میدهند که البته پس از انتخاب، دائما مسیر را بررسی کرده که اگر انتخاب آنها غلط می باشد، به اصلاح آن دست بزنند.

فعالیت ۴-۱ -.-.-.-.-.-.

.-.-.-.-.- کھ صفحه ۱۲

در مثال های یاد شده، بحث کنید چرا اگر فرد یا جامعه ای به دنبال منافع واقعی و درست خود باشد، انتخاب های کوتاه مدتی نمی کند؟ کشورهای موفق چگونه انتخاب هایی کرده اند؟ در انتخاب های کوتاه مدتی، منفعت کم، موقتی و کوتاه مدت کسب می شود، ولی در انتخاب های بلند مدت، منافع زیاد، دائمی و بلندمدت جایگزین می گردد. مثلا کشوری که برای تهیه ی چوب به تخریب و برداشت بی رویه از جنگل ها دست می زند، شاید در کوتاه مدت سود کمی از درآمد چوب ببرد و در دراز مدت با مشکلاتی چون، فرسایش خاک، تغییر اکوسیستم، تغییر اقلیم و آب و هوای آن منطقه مواجه می شود که چندین برابر درآمد فروش چوب باید هزینه کند تا این مشکلات رفع شود. کشورهای موفق هزینه ی فرصت را به طور دقیق در نظر میگیرند و پس از برآورد سود و زیان هر فعالیت در کوتاه مدت و دراز مدت، دست به آن کار

می زنند.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | بخش 1: آشنایی با اقتصاد

ال فعالیت ۵-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۱۳ شکل صفحهی ۱۳ زیر، نشان می دهد که از زمین چه استفاده هایی می توان به عمل آورد. محل خالی را با پیشنهاد خود پر کنید. همچنین با در نظر گرفتن اولویت های شهر خود، آنها را به ترتیب شماره گذاری کنید و هزینه فرصت انتخاب خود را تعیین کنید. محل خالی می تواند مواردی چون معدن، پارک جنگلی، اتوبان، شهربازی، نمایشگاه، کتابخانه، گورستان، بیمارستان و... باشد. انتخاب اول بستگی به نیاز منطقه هر فرد، متفاوت است. مثلا اگر آلودگی منطقه بیشتر است، پارک جنگلی، اولویت اول است، ولی اگر بهداشت منطقه ضعیف است، بیمارستان اولویت اول می باشد. انتخاب هر یک از موارد به عنوان اولین گزینه باعث از دست رفتن مقدار منافع گزینه دوم خواهد شد.

برخی موضوعات مورد بحث علم اقتصاد به طور درهم در جدول زیر آمده است. طبق نمونه آنها را پیدا کنید و در جای مناسب بنویسید. الف ----ازت توزيع و واردات بر بودجه ق قیمت

فعالیت ۷-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.

.-.-.-.-.- ھ صفحه ۱۹

چند نمونه از کالاها و خدماتی را فهرست کنید که در طول یک ماه مورد استفاده خانواده شما قرار می گیرد. مواد خوراکی و غذایی شامل خواربار میوه و سبزیجات لبنیات۔ آب۔ چای و... لوازم منزل: یخچال- تلویزیون- فرش و موکت- راديو- بخاری۔ سماور- میز و صندلی۔ پرده- ساعت. لامپ- ظروف آشپزخانه - اجاق گاز و... لوازم بهداشتی و دارویی شامل: صابون مایع ظرفشویی پودر لباسشویی- دارو- خمیردندان و مسواک و حوله خدمات دیگر شامل: آموزش، پلیس و امنیت، مشاوره ای، حقوقی، حمل و نقل، بانکی، بیمه، خدمات تعمیری، خدمات شهرداری، صدا و سیما و...

فعالیت ۸-۱-.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.- که صفحه ۲۰

پنج مورد کالای واسطه ای نام ببرید. ۱) قطعات اتومبیل اعم از لاستیک و کاربراتور و گلگیر ۲) شماره گیر تلفن ۳) صفحهی تلویزیون ۴) سنگ آهن ۵) پیچ و مهره

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | بخش 1: آشنایی با اقتصاد

مواد خام و اولیه ای که در جهت تولید کالاهای دیگر به کار میروند؛ مثل پنبه ای که به نخ تبدیل می شود یا نخی که در تولید پارچه ای که در تولید پوشاک مورد استفاده قرار می گیرد و همچنین موادی از قبیل آلومینیوم و سرب و مس و چوب که در تولید کالاهای مختلف دیگر مورد استفاده قرار می۔ گیرد.

من پرسش -.-.-.-.-.-.

.-.-.-.-... که صفحه ۲۲

1- منظور از داشتن «قابلیت مصارف متعدد» منابع و امکانات چیست؟ منظور این است که از منابع و امکانات میتوان برای رفع نیازهای مختلف و متنوع استفاده کرد. مثل زمین های کشاورزی را هم می توان برای تولید پوشاک به زیر کشت پنبه برد و هم برای تهیه ی غذا در آن گندم کاشت یا نیروی کار هم می تواند در فعالیت تولیدی شرکت کند و هم به شکل نظامی در خدمات تأمین امنیت کشور باشد. ۲- چرا افراد باید در میان خواسته های خود به انتخاب دست بزنند؟ چون منابع و امکانات در دسترس بشر محدود می باشند و از طرفی نیازهای انسان نامحدود است. بنابراین، افراد به ناچار باید در میان خواسته های خود به انتخاب دست بزند و از میان نیازهای نامحدود خود، آن گروه از نیازهایی را که اولویت بیشتری دارند، انتخاب و برطرف سازند. ۳- به نظر شما با به کارگیری روش علمی، چه مسائلی را در زندگی اقتصادی جامعه می توان پیش بینی کرد؟ مسائلی مانند میزان رشد و توسعه، میزان تولید کالاها و خدمات، مقدار نیاز جامعه، رشد جمعیت، تورم، بیکاری، سطح اشتغال، سطح رفاه، میزان درآمدها و هزینه ها، چگونگی توزیع درآمد و... ۴- به نظر شما دولت چگونه می تواند بر فعالیت تولیدکنندگان نظارت کند؟ دولت به عنوان یک نهاد قانونی، می تواند تولیدکنندگان را به رعایت بعضی ضوابط و قوانین ملزم کند؛ (مانند رعایت کردن اصول بهداشت یا استاندارد سازی تولیدات) و نیز سیاست هایی را اعمال کند که موجب رونق تولید یک کالا شود و بیکاری نیز کاهش یابد. ۵- اقتصاد چیست؟ دیدگاه اسلام نسبت به اقتصاد چگونه است؟ اقتصاد، علمی است که انتخاب های بشر را به صورت رابطهی بین منابع و عوامل تولید کمیاب که موارد استفاده مختلف دارند و نیازهای مادی نامحدود او مطالعه و با ارائه بهترین انتخابها، رفتارهای فردی و جمعی انسان را مدیریت می کند. در اسلام ارتقای معنوی و خداگونه شدن، اصل می باشد و تلاش می کند انسان را از اسارت مادیات و دل بستن به دنیا برهاند، ولی از طرفی، اسلام در دسترس نبودن معاش را خطر می داند که اعتقادات انسان را تهدید می کند. از نظر اسلام، تلاش برای رفع فقر و رسیدن به رفاه و توانگری مادی پسندیده است. بدین ترتیب از نظر اسلام، اقتصاد در زندگی اهمیت ویژه ای دارد، اما علاوه بر عقل، وجود پیامبران و دین برای رسیدن به اقتصاد سالم و کامل، لازم می باشد. ۶- بین وضعیت اقتصادی و استقلال فرهنگی سیاسی جامعه چه ارتباطی است؟ یکی از علل اهمیت روزافزون مسائل اقتصادی در جهان امروز، تأثیر عوامل اقتصادی بر همه جنبه های زندگی ملل- اعم از اجتماعی، سیاسی و فرهنگی۔ است. کشوری که وضعیت اقتصادی آن نابسامان است و نتواند پابه پای بقیه ی کشورهای دنیا، در مسیر پیشرفت حرکت کند، بسیار آسیب پذیر است و از نظر اجتماعی و سیاسی به بحران های گسترده دچار می گردد. چنین جامعه ای نمی تواند با اتکا به فرهنگ ملی خود، مسیر آینده ی خویش را تعیین کند و به شدت تحت تأثیر فرهنگ مهاجم غربی و شرقی قرار می گیرد. بنابراین پیشرفت اقتصادی یک جامعه به عنوان مهمترین ابزار حفظ استقلال سیاسی و فرهنگی آن جامعه به حساب می آید. 7- زمانی داشتن تلفن همراه کالایی تجملی بود. اساسی و ضروری بودن تلفن همراه یا لوکس و تجملی بودن آن، چگونه تعیین می شود؟ اینکه یک کالا ضروری یا تجملی است از فردی به فردی و زمانی به زمان دیگر و حتی جامعه ای به جامعه ی دیگر متفاوت است. در گذشته که ارتباطات به شکل کنونی سریع و دقیق نشده بود، تلفن همراه یک کالای تجملی بود، ولی در حال حاضر با پیشرفت بیشتر تکنولوژی و ارتباطات، تلفن همراه یک کالای کاملا ضروری است که نداشتن آن در زندگی اجتماعی و اقتصادی، آسیب وارد می کند.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | بخش 1: آشنایی با اقتصاد

فصل دوم: تولید

فعالیت ۱-۲ -.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.-.- A صفحه ۲۳

برای اینکه هر کالایی آماده مصرف شود، چه مراحلی را باید طی کند؟ این مراحل را فهرست کنید. مثلا برای تولید اتومبیل، مراحل مختلفی طی می شود: الف) بهره برداری از معادن سنگ آهن ب) حمل سنگ آهن از معادن به مجتمع فولادسازی، ج) تبدیل سنگ آهن به ورقهای فولادی، در) حمل ورق های فولادی به کارخانه اتومبیل سازی و تبدیل آن به قطعات مختلف بدنه اتومبیل مثلا دیگر: برای تولید یک نوع پارچه، مراحل زیر طی می گردد مرحله ی اول) کشت پنبه خام، مرحله ی دوم) تولید پنبه پاک شده، مرحله ی سوم) تولید نخ، مرحله ی چهارم) تولید پارچه. مثال دیگر: برای تولید کتاب: الف) مرحله ی تولید چوب از جنگل، ب) مرحله ی چوب بری و تصفیه، ج) مرحله تهیه خمیر، د) مرحلهی تهیه ی کاغذ، به) مرحله چاپ و صفحه بندی.

فعالیت ۲-۲ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

--.... که صفحه ۲۵

در مورد انگیزه های تولید کنندگانی که میشناسید (مدرسه سازان و نانوای محله و ...) بحث کنید. انگیزه و هدف تولیدکنندگان از تولید و عرضه ی کالاها و خدمات مورد نیاز مردم، معمولا برای کسب سود و منفعت است. البته نباید از نظر دور داشت که بسیاری از تولیدکنندگان کالاها و خدمات، علاوه بر کسب سود، اهداف مهم تر و با ارزش تری را که جنبه معنوی دارد، دنبال می کنند؛ مثل خدمت به همنوعان که به نوعی عبادت تلقی می شود و کسب رضای خداوند و رسیدن به آرامش روحی. از مشاغل مهم، یکی نانوایی می باشد. صاحبان این حرفه به سود کسب شده از طریق ارائه ی خدمات خود چندان اعتنا نکرده و بی تردید انگیزهی خدمت به همنوع در انتخاب این شغل بسیار مهم تر است. در توضیحات داده شده، عامل اولیه ی انگیزه در تولیدکنندگان را انگیزه ی مادی و کسب سود معرفی کردیم، اما این بدان معنی نیست که تولیدکنندگان برای اقدام خویش، هیچ محرک و مشوقی دیگر نداشته اند، بلکه عده ی زیادی هستند که تحت تأثیر انگیزه های غیرمادی و فقط به خاطر انگیزه های معنوی و ارزشی دست به کار تولید و ارائه ی خدمات میزنند؛ مانند مدرسه سازان که این شغل به هیچ وجه سود و درآمدی ندارد و افرادی که در این راه قدم گذاشته اند، خدمت به همنوعان و آبادانی و موفقیت کشور را سرلوحه این عمل خود قرار داده اند که این عمل چیزی جز عبادت خداوند نمی باشد.

فعالیت ۳-۲-.-.-.-.-.-.-...

.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- ھ صفحه ۲۸

فعالیت اول: به رساله عملیه مرجع تقلید خود مراجعه و تحقیق کنید آیا الف) عامل انسانی می تواند در زیان شریک شود. در رساله عملیه ی کلیه ی مراجع تقلید آمده که عوامل انسانی هم میتواند «صاحب تولید» شود هم می تواند دستمزد بگیرد و در سود و زیان شریک شود. ب) ابزار تولید می تواند در محصول و عایدی نهایی شریک شود؟ ابزار تولید مانند تراکتور می تواند مانند عوامل انسانی در محصول و عایدی نهایی شریک شود. فعالیت دوم: به سیاست اول از سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی مراجعه کنید و بر اساس مطالب این درس راهکارهایی را پیشنهاد دهید. اقتصاد مقاومتی، اقتصادی است پیشرفته، مردمی و دانش بنیان که در برابر تهدیدات و تکانه های داخلی و خارجی آسیب ناپذیر است و با اتکا به قابلیت ها و ظرفیت های داخلی و استفاده از فرصتهای بیرونی، نیازها و مشکلات اقتصادی را رفع می کند و با تحریم ها و تهدیدات متوقف نمیشود. بعضی از راهکارها شامل: ۱)

توجه به تولید داخلی توسط عوامل داخلی و عدم وابستگی به منابع خارجی ۲)

آموزش نیروهای متخصص جهت تامین نیروی انسانی لازم برای تولید

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | بخش ۱: آشنایی با اقتصاد

۳) توزیع عادلانه ی ثروت جهت توازی اقتصادی ۴)

مدیریت مصرف و بهره وری حداکثری و البته موارد دیگر که در بخش آخر این کتاب به تفصیل بیان شده است.

ال

فعالیت ۴-۲-.-.-.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.... که صفحه ۲۹

فعالیت: یک فرم اظهارنامه مالیاتی را بررسی، و به طور فرضی تکمیل کنید. در اظهارنامه مالیاتی اطلاعات گوناگونی در موارد زیر خواسته می شود: اطلاعات فرد مالیات دهنده، نام شخص حقوقی، محل و تاریخ ثبت شرکت، محل اقامت قانونی، مشخصات محل فعالیت (دفتر مرکزی، شعبه، کارخانه، نمایندگی و...)، اطلاعات هویتی مدیر عامل، مجوزهای تاسیس، استهلاک، اطلاعات مربوط به سرمایه سهامداران و شرکا، سرمایه گذار خارجی و...

فعالیت ۵-۲ - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - که صفحه ۳۰

فعالیت ۵-۲-.... یک واحد تولیدی را در نظر بگیرید: الف) تحقیق کنید این واحد تولیدی چه هزینه هایی دارد. یک واحد تولید کفش را در نظر میگیریم. این واحد تولیدی هزینه های مختلفی دارد که عبارت اند از هزینهی خرید یا اجاره ی کارگاه- هزینهی خرید ماشین آلات- هزینهی خرید مواد اولیه از قبیل چرم و نخ و.... هزینه ی دستمزد و حقوق و پاداش کارگران و کارمندان- هزینه ی آب و برق و تلفن- هزینهی حمل و نقل- عوارض و مالیاتها- هزینهی استهلاک سرمایه که بعضی از هزینه های یادشده در اقتصاد تحت عنوان هزینه های ثابت و بعضی دیگر نیز به عنوان هزینه های متغیر نامیده می شوند. ب) به نظر شما، چگونه می توان سود این واحد تولیدی را افزایش داد؟ این واحد تولیدی، می تواند با توجه به موارد زیر سود خود را افزایش دهد: ۱)

عدم استخدام نیروی کار غیر لازم ۲)

استفاده از روش های بهتر و تکنولوژی پیشرفته در تولید ۳) توجه به تخصص و مهارت های نیروی کار ۴)

جلوگیری از ریخت و پاش و صرفه جویی در مصرف مواد اولیه ۵) نظارت دقیق و مستمر بر کار نیروی انسانی و افزایش کمی و کیفی تولید ۶)

بازاریابی (پیدا کردن بازار خوب برای فروش هرچه بیشتر کالاهای تولیدی) ۷) توجه به مسائل و مشکلات نیروی انسانی شاغل در کارگاه و کوشش در جهت رفع مشکلات و نیازهای آن ۸) ایجاد علاقه و انگیزه ی بیشتر در نیروی کار ۹) افزایش سطح دانش و مهارت های شغلی نیروی کار از طریق آموزشهای ضمن کار و ...

ما پرسش -.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.-.-.-.-.- کھ صفحه ۳۰ - تولید چیست ؟ به سلسله اقداماتی که برای تبدیل منابع به کالاهای مورد نیاز صورت می گیرد، تولید می گویند. ۲- آیا همه محصولات تولید شده به صورت مستقیم به مصرف می رسد؟ چرا؟ خیر، محصولات برخی مؤسسات به صورت مستقیم به مصرف مردم می رسد، اما محصولات سایر موسسات اینگونه نیست. چون این محصولات توسط مؤسساتی که کالاها و خدمات مورد نیاز مردم را تهیه می کنند، خریداری شده و در جریان تولید کالاها و خدمات مصرفی مردم مورد استفاده قرار می۔

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | بخش 1: آشنایی با اقتصاد

گیرند. در واقع، این محصولات به صورت غیر مستقیم بر مصرف مردم اثر می گذارند. مثلا محصول موسسات تولید کننده پوشاک مستقیما به مصرف میرسند، اما محصول کارخانه ی پارچه بافی یا چوب بری و یا مجتمع فولادسازی این چنین نیست. ٣- سود چیست و چگونه محاسبه می شود؟ | هرچه تولید کننده ای برای تولید کالاها و خدمات مختلف، باید مقداری پول هزینه کند که به آن هزینه ای تولید گفته میشود. در مقابل چنین هزینه هایی، تولیدکنندگان با فروش محصولات خود مقداری پول به دست می آورند که به آن، درآمد گفته می شود. حال اگر میزان درآمد از هزینه بیشتر باشد، می۔ گوییم که تولیدکننده از فعالیت خود سود برده است که به این صورت محاسبه می شود: سود=هزینه-درآمد ۴- تولیدکنندگان برای جلوگیری از ضرر های کوتاه مدت یا بلند مدت خود چه اقداماتی انجام می دهند؟ اگر هزینه ی تولید از درآمد به دست آمده بیشتر باشد، تولیدکننده متحمل ضرر و زیان می شود. بنابراین تلاش می کند با افزایش درآمد و کاهش هزینه - ها از وضع زیان دوری کند. تولید کننده می تواند با صرفه جویی و افزایش بهره وری (مثل پرهیز از استخدام و جلوگیری از ریخت و پاش) و همچنین بازاریابی برای محصولات بتواند از جلوگیری کند.| ۵- عوامل تولید را نام ببرید. ۱) منابع طبیعی ۲) نیروی انسانی ۳) سرمایه ۶- آیا می توان یکی از عوامل تولید را از دیگر عوامل مهم تر دانست؟ چرا؟ بله؛ نقش نیروی انسانی نسبت به سایر عوامل تولید، مهم تر است؛ چون تا تلاش و کار انسان نباشد، منابع بیکران و با ارزش طبیعت قابلیت استفاده پیدا نمی کنند و سرمایه ای حاصل نمیشود. ۷- پولی که تولیدکنندگان برای خرید عوامل تولید می پردازند با چه عنوان هایی نصیب خانواده ها می شود؟ اجاره، مزد یا حقوق، سود اجاره به منابع طبیعی (مثلا زمین) پرداخت میشود. مزد یا حقوق به کارگران و کارمندان (نیروی انسانی) پرداخت می شود. سود که به صاحب سرمایه تعلق میگیرد (که البته گاهی هم به جای سود، زیان به صاحب سرمایه تعلق می گیرد.) ۸- هر کسب و کاری به چند صورت می تواند سازماندهی شود؟ توضیح دهید. به دو صورت؛ گاهی سازمان تولید مشارکتی است و همه ی عوامل تولید صاحب محصول هستند، مثلا چند نفر کمه در یک زمین کار می کنند، صاحبان زمین، بذر، تراکتور و نیروی کار همه با هم، یک واحد تعاونی کشت و صنعت راه اندازی می کنند و به تولید گندم می پردازند و عواید را بین خود تقسیم می کنند. گاهی هم مالکیت کسب و کار تولیدی متعلق به یک یا چند نفر است و تمام منافع، خطر (ریسک) و هزینه های تولید بر عهده صاحب تولید است و سایر عوامل تولید، دستمزد یا اجاره می گیرند.

•| چنانچه از جدول استنباط می شود، رابطه ی قیمت و مقدار تقاضا برای کالای مورد نظر یک رابطه ی معکوس است. قیمت هر کیلو گوشت مرغ از فروردین تا آبان ماه روند کاهشی دارد، ولی مقدار تقاضای خانواده ی الف روند افزایشی دارد (البته فرض بر این است که بقیه ی عوامل موثر در تقاضا از قبیل درآمد، قیمت سایر کالاها، قیمت کالاهای مکمل مثل گوشت قرمز و ماهی و... ثابت باشد. در ماه آبان که قیمت در پایین ترین حد است، مقدار تقاضا در بالاترین حد خود می باشد ( ۵/۵ کیلوگرم). از آذرماه تا پایان سال، قیمت، روند افزایشی دارد و در نتیجه، میزان تقاضا، روند کاهشی دارد؛ به طوری که در اسفندماه میزان تقاضای خانوادهی الف به صفر میرسد. فعالیت ۲-۳-.-.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.-.-.-

.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-

هر صفحه ۳۹ - تولیدکنندگان و مصرف کنندگان هنگام افزایش قیمت یک کالای معین، چه رفتاری از خود نشان میدهند؟ با افزایش قیمت یک کالا، میزان مصرف یا خرید یا تقاضای آن از سوی مصرف کنندگان کاهش می یابد؛ به عبارت دیگر، قیمت یک کالا و مقدار خرید (تقاضا) آن به وسیله ی مصرف کنندگان، با هم رابطه معکوس دارند. دلیل این امر آن است که با افزایش قیمت یک کالا، مصرف کنندگان سعی می کنند نیازشان را با مصرف کالاهای مشابه (که قیمت آنها افزایش یافته) برآورده کنند یا در مصرف کالا صرفه جویی نمایند. با افزایش یک کالا، میزان تولید با عرضه ی آن افزایش می یابد؛ به عبارت دیگر، قیمت یک کالا و مقدار عرضه ی آن با هم رابطه ی مستقیم دارند؛ زیرا افزایش قیمت به معنی کسب سود بیشتر است و این امر، تولیدکنندگان کالا را تشویق می کند که به تولید و عرضه ی بیشتر کالا اقدام نمایند. ۲- عوامل موثر بر تصمیم مصرف کنندگان را در خرید هر کالا نام ببرید. قیمت کالا درآمد مصرف کننده ذوق و سلیقه ی مصرف کننده قیمت سایر کالاها و همچنین مالیات تحولات در جامعه انتظارات مصرف کنندگان نسبت به آینده ۳- عوامل مؤثر بر تصمیم تولید کنندگان را در عرضه هر کالا نام ببرید. سطح قیمت آن کالا- هزینه های تولید قیمت های عوامل تولید)- پیش بینی تولیدکنندگان

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | بخش ۱: آشنایی با اقتصاد

۴- بازار چیست و چه زمانی شکل می گیرد؟ بازار عبارت است از ارتباط مجموعه ی عرضه کنندگان (تولید کنندگان) و تقاضاکنندگان (مصرف کنندگان و نیز واکنش آنها نسبت به تغییرات وضعیت اقتصادی هر زمان که عرضه کنندگان با تقاضاکنندگان مواجه شوند و به معامله یا خرید و فروش دست بزنند، بازار تشکیل می شود. ۵- بازار در چه شرایطی دچار مازاد عرضه، و در چه شرایطی دچار کمبود عرضه می شود؟ در شرایطیی که قیمت یک کالا در بازار، پایین تر از قیمت تعادلی باشد، معمول مصرف کننده مایل به خرید یا تقاضای بیشتر از آن کالا می باشد؛ در حالی که تولیدکننده مایل به تولید و عرضه ی کمتر است. در این حالت می گوییم که در بازار آن کالا، کمبود عرضه وجود دارد. در شرایطی که قیمت یک کالا در بازار بالاتر از قیمت تعادلی باشد، معمولا مصرف کننده مایل به خرید یا تقاضای کمتر از آن کالا می باشد؛ در حالی که تولیدکننده مایل به تولید و عرضه بیشتر است، در این حالت می گوییم که در بازار آن کالا، مازاد عرضه وجود دارد؛ زیرا گروهی از تولیدکنندگان برای محصولات خود خریدار پیدا نمی کنند. ۶- هنگامی که بازار دچار کمبود عرضه است، چگونه میتواند به حالت تعادلی برسد؟ در بازار هنگامی که کمبود عرضه اتفاق می افتد که قیمت از سطح قیمت تعادلی پایین تر باشد. در نتیجه، گروهی از مصرف کنندگان موفق به خرید کالای مورد نیاز خود نخواهند شد. این گروه برای خرید کالا حاضرند مبلغ بالاتری بپردازند و این امر سبب افزایش قیمت کالا میشود. افزایش قیمت باعث می شود که از یک سو، تولیدکنندگان رغبت بیشتری به تولید نشان دهند و از سوی دیگر، مصرف کنندگان از مصرف خود بکاهند. پس در حالت کمبود عرضه، قیمت بالا می رود و فاصله ی بین عرضه و تقاضا کاهش می یابد. این افزایش قیمت تا سطحی ادامه می یابد که در آن، فاصله ی بین عرضه و تقاضا از بین برود و تعادل در بازار برقرار شود. ۷- بین بازار انحصاری و بازار رقابتی چه تفاوتی است؟ در بازار انحصاری یک کالا، فقط یک تولیدکننده یا فروشنده وجود دارد، اما در بازار رقابتی تعداد فروشندگان با تولیدکنندگان زیاد می باشند. در وضعیت انحصار، خریداران مجبورند به سراغ انحصارگر بروند؛ زیرا امکان دیگری برایشان وجود ندارد، اما در وضعیت رقابت، خریداران، قدرت انتخاب دارند و می توانند به سراغ هر فروشنده بروند. در بازار انحصاری، قیمت را انحصارگر تعیین می کند، ولی در بازار رقابتی، میزان عرضه و تقاضای بازار است که به قیمت تعادلی می رسد.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | بخش 1: آشنایی با اقتصاد

فصل چهارم: آشنایی با شاخص های اقتصادی

فعالیت ۱-۴ -.-.-.-.-.-.-.

.-.-.-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۴۱

گاهی در جنگ اقتصادی ارائه آمارهای غلط، ذهنیت نادرست در بین مردم ایجاد می کند و یا موجب اشتباه محاسباتی در بین مسئولان و نخبگان میشود. مثالهایی را ارائه کنید. آمارهای نادرست در مورد میزان تولید کالا و خدمات، سطح عمومی قیمت ها، میزان صادرات و واردات، توان اقتصادی دولت و ملت برای فعالیتهای تولیدی و... می تواند موجب اشتباه محاسباتی شود. به عنوان مثال، صادرات این کشور ۱۰% کاهش داشته است. آیا این کاهش در حجم و وزن بوده است یا کاهش به قیمت جاری و با قیمت ثابت بوده است؟ یا مثلا میزان تورم را اعلام می کنند، ولی این تورم نسبت به چه زمانی و چه سالی گفته شده است.

ال

ف عالیت ۲-۴-.-.-.-.-.

.-.-.- ھ صفحه ۴۲

در منطقه شما چه نوع فعالیتهایی انجام میشود که در حسابداری ملی محاسبه نمی شود؟ علت های آن را به بحث بگذارید. به عهده ی دانش آموز است. به طور کلی: ۱- فعالیت زنان خانه دار به خاطر اینکه در قبال آن پولی رد و بدل نمی شود. ۲- فعالیت های قاچاق، زیرا فاقد مشروعیت است و اطلاعات دقیقی از آنها نداریم. ۳- تعمیرکاران وسایل نقلیه که اتومبیل خودشان را تعمیر می کنند و...

ال ف عالیت ۳-۴-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.- که صفحه ۴۴ در کشوری، کالاهای زیر در مدت یک سال تولید شده است. با توجه به رقم این تولیدات، تولید ناخالص و خالص داخلی این کشور را محاسبه کنید:

مواد غذایی ۴۰ تن از قرار هر تن

۰۰۰،۲۰۰

ريال ماشین آلات ۳۵۰ دستگاه از قرار هر دستگاه

۲,۰۰۰,۰۰۰

ریال پوشاک ۵۰۰۰ عدد از قرار هر عدد

۲۰,۰۰۰

ریال خدمات ارائه شده

۴۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال استهلاک در هر سال

۵,۰۰۰,۰۰۰ ریال ارزش کلی- ارزش

هرواحدxمقدار کالا و خدمات ارزش مواد غذایی تولید شده ارزش ماشین آلات تولید شده

ارزش پوشاک تولید شده ارزش خدمات ارائه شده تولید ناخالص داخلی

تولید خالص داخلی

۴۰x۲۰۰,۰۰۰ = ۸,۰۰۰,۰۰۰

ریال

۳۵۰x۲,۰۰۰,۰۰۰ = ۷۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ۵,۰۰۰x۲۰,۰۰۰ = ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰

۴۰,۰۰۰,۰۰۰

|

۸,۰۰۰,۰۰۰ + ۷۰۰,۰۰۰ + ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ +۴۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۸۴۸,۰۰۰,۰۰۰ ۸۴۸,۰۰۰,۰۰۰ - ۵,۰۰۰,۰۰۰ = ۸۴۳,۰۰۰,۰۰۰

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | بخش 1: آشنایی با اقتصاد

فعالیت ۴-۴-.-.-.-.-.-.-.- -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-

صفحه ۴۵

گاهی رشد تولید از طریق افزایش تولیدات صنعتی موجب تخریب محیط زیست می شود. به همین دلیل اقتصاددانان با کسر تخریب های زیست محیطی از کل تولیدات، GDP سبز را محاسبه می کنند. در این خصوص بحث کنید. در واقع، این تولیدات شامل تولیدات ناخالص داخلی می باشد و میزان تخریب محیط زیست به عنوان استهلاک سرمایه بایستی در نظر گرفته شود؛ زیرا محیط زیست به عنوان سرمایه ی فیزیکی کشور می باشد و بایستی بخشی از تولیدات کشور صرف جبران یا جایگزینی این سرمایه شود.

ال

فعالیت ۵-۴-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

.-.-.-.-.-.-.-.- A صفحه ۴۸

در جدول 1، تولید کل سال ۱۳۹۶ را به قیمت های جاری و ثابت محاسبه کنید.

| کالا

مقدار تولید در سال ۹۶ | قیمت در سال ۹۶

۳۲۰۰ کیلو لوح فشرده |

۲۵۰۰ عدد

| ۱۵

سیب

واحد پولی (ریال)

۸۲۰,۰۰۰

= (۲۵۰۰× ۲۰) + (۳۲۰۰ × ۱۰۰) بر این اساس، تولید کل در سال سوم (۱۳۹۶) به قیمت های جاری برابر است با

75,900

ریال. و به قیمت ثابت (با در نظر گرفتن سال ۱۳۹۴ به عنوان سال پایه) برابر با

820,000

رئال است که به درستی، افزایش تولید کل کشور را نشان میدهد.

این فعالیت ۶-۴ -.-.-.-.-..-.-.-.-.-.-.-.- م صفحه ۴۸ به سایت مرکز آمار ایران یا سالنامه آماری در کتابخانه عمومی شهر خود مراجعه، و فهرستی از آمارهای اقتصادی تاثیرگذار در زندگی روزمره خودتان را تهیه کنید. آمارهای مربوط به میزان حقوق و دستمزدها، میزان سود بانکی، میزان تورم، افت و رشد قیمت ها، درآمد سرانه و...

|

پرسش -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۴۹ ١- دلیل اهمیت آمار و اطلاعات و حسابداری ملی را بیان کنید. به کمک آمار و اطلاعات و حسابداری ملی میوان به وضعیت موجود و اندازه گیری فعالیت های اقتصادی و همچنین مطالعه ی روند تغییرات و یا نتایج سیاست های اقتصادی در جامعه دست یافت. ۲- فعالیت تولیدی چیست؟ | از دیدگاه حسابداری ملی، فعالیت تولیدی عبارت است از: فعالیتی که به تهیه ی کالا و خدمات مورد نیاز مردم بپردازد یا ارزش کالاها و خدماتی را که از قبل تهیه شده است، افزایش دهد. ۳- چرا در اندازه گیری تولید کل جامعه، ارزش کالاهای واسطه ای محاسبه نمی شود؟ از آنجا که ارزش کالاهای واسطه ای در بطن کالاهای نهایی است، پس در محاسبهی تولید کل جامعه باید از محاسبهی ارزش کالاهای واسطه ای صرف۔ نظر کرد و فقط کالاهای نهایی را محاسبه نمود. در غیر این صورت، ارزش کالاهای واسطه ای در واقع، دوبار محاسبه شده است؛ یک بار به صورت بخشی از ارزش کالاهای نهایی و یک بار هم به صورت مستقل.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | بخش ۱: آشنایی با اقتصاد

۴- برای محاسبه فعالیت های تولیدی در حسابداری ملی چه شرایطی لازم است؟ در حسابداری ملی فقط آن دسته از فعالیت های تولیدی (اعم از تولید کالاها یا خدمات مورد محاسبه و سنجش قرار میگیرد که دارای ۳ شرط زیر باشند: الف) از بازار عبور کنند (یعنی تولیدکننده، آنها را در مقابل دریافت پول به مصرف کننده تحویل دهد.) ب) فعالیت هایی که به تولید کالا یا خدمات «نهایی» منتهی شوند. ج) فعالیت های تولیدی از نوع قانونی و مجاز باشند (قاچاق نباشند). ۵- چه زمانی استفاده از متغیرهای خالص نسبت به متغیرهای ناخالص برای تحلیل اقتصادی توصیه میشود و چه زمانی توصیه نمی شود؟ متغیرهای خالص زمانی بررسی می شود که بخواهیم هزینه های استهلاک را بر اساس عمر مفید متوسط سرمایه های فیزیکی کشور لحاظ شده است، در نظر بگیریم و این متغیرها واقعی تر و کاربردی تر از متغیرهای ناخالص است. زمانی که صرفا بخواهیم میزان درآمد تولیدی را در نظر بگیریم، از متغیرهای ناخالص مثل تولید ناخالص ملی و یا تولید ناخالص داخلی استفاده می کنیم. ۶- چند روش برای محاسبه تولید کل وجود دارد؟ روش ارزش افزوده را در محاسبه ارزش کل تولیدات جامعه شرح دهید. ۱) روش هزینه: گواهی ارزش پولی تولیدات نهایی را آنجا که به خانوار فروخته می شود، جمع می زنیم و تولید کل را به دست می آوریم (چه به دست فروشنده نگاه کنیم و چه به دست مصرف کننده). ۲) روش درآمدی: درآمد کسب شده بین عوامل تولید دستمزدها، سود و اجاره ها)، درآمد همه ی بازیگران و فعالان اقتصادی داخلی یا ملی، جمع شده، تولید کل را تشکیل میدهد.

۳) روش ارزش افزوده: مجمع ارزشهای افزوده هایی که در مراحل مختلف تولید در بخش های مختلف اقتصادی ایجاد می شود را با هم جمع زده و تولید کل را محاسبه می کنیم. ۷- برای جلوگیری از اشتباه ناشی از افزایش قیمت در محاسبه متغیرهای اقتصادی، چه باید کرد؟ برای دستیابی تصویر دقیق تر و واقعی تر متغیرهای اقتصادی می توان از شاخص های نسبی استفاده کرد؛ زیرا شاخص های مطلق، تصویر خوبی از واقعیت ارائه نمی کنند. دو راه متداول است: ) یکی متغیر مورد مقایسه را برای تولید ملی تقسیم می کنند، تا شاخص نسبی ساخته شده. ۲) گاهی هم عامل مورد توجه در حجم اقتصاد، جمعیت است. برای مقایسه ی بهتر بین دو کشور و یا یک کشور در طول زمان، درآمد (یا تولید ملی را به جمعیت آن کشور تقسیم میکنیم و شاخص نسبی با نام شاخص «درآمد سرانه» را می سازد. ۸- چرا درآمد سرانه کشورها بهتر می تواند توان تولید و یا رفاهی آنها را نشان دهد؟ زیرا درآمد ملی هر کشور بایستی در مقایسه با جمعیت آن کشور سنجیده شود تا معیار برتری برای مقایسه ی سطح زندگی و رفاه افراد آن جامعه به دست بیاید.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

بخش دوم: نهادهای پولی و مالی

فصل اول: پول

ال

فعالیت ۱-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

-

-

- . - . - . - . - .

.-.-.-.-.-.- A صفحه ۵۵

با راهنمایی بزرگترها چند پول فلزی، که در گذشته در معاملات مورد استفاده قرار می گرفته است، را نام ببرید و بررسی کنید که چرا این پول های فلزی از دور خارج شد. بر اساس شواهد تاریخی، دو نمونه از پول های فلزی طلا و نقره که در ایران باستان (عهد هخامنشی) مورد استفاده قرار میگرفته؛ یکی «دریک» و دیگری «شکل» نام داشته است. ضمنا پول های فلزی نظیر اشرفی، عباسی، شاهی، صناری و قرآن نیز نمونه پولهای تاریخ گذشته ایران بوده است. محدودیت و کمیابی فلزاتی مثل طلا و نقره باعث محدودیت ضرب اینگونه سکه ها می شد و از طرفی چون جمعیت افزایش یافت و مبادلات گسترش پیدا کرد، نیاز به پول بیشتر بود که پول های فلزی نمی توانست این نیاز را برآورده سازد و به ناچار جوامع اقدام به ابداع پول دیگری کردند که همان پول کاغذی (اسکناس) بود. از طرفی، حمل و نقل پول فلزی مشکل بود و امکان استفاده از آن در مبادلات بزرگ، سخت و دشوار بود. بدین ترتیب، پولهای فلزی از دور خارج شدند.

فعالیت ۲-۱ -.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۵۶

در مورد مزایای استفاده از چک و کارت اعتباری و روش های دیگر پرداخت الکترونیکی و اینترنتی در معاملات به جای پول نقد بحث کنید.| استفاده از چک به جای پول نقد در معاملات باعث میشود که اولا، مشکل حمل و نقل پول نقل از جایی به جای دیگر از بین برود. ثانية امکان دستبرد و سرقت پول کاهش یابد. ثالثا به علت عدم دست به دست شدن اسکناس به وسیله ی مردم، از فرسایش و پاره شدن آن جلوگیری می شود و در نتیجه هزینه ی چاپ اسکناس برای دولت کاهش می یابد، مبادلات تسهیل می شود. سپرده های بانکی افزایش می یابد و این امر تاثیر مثبتی در میزان اعتبارات بانکی و در نتیجه رشد و توسعه ی اقتصاد کشور دارد. استفاده از کارت اعتباری و دیگر روش های اینترنتی به جای پول نقد باعث میشود که اولا انتقال مبالغ بسیار آسان باشد، ثانيا سرعت انتقال بالاست، ثالثا دقت انتقال بالاست.

له

فعالیت ۳-۱ -.-.-.-.-.-.-..

.-.-.-.-.-.. که صفحه ۶۰

گفته شد که افزایش حجم پول باعث بروز تورم می شود. به نظر شما این افزایش حجم پول واقعی است یا اسمی؟

افزایش حجم پول در صورتی که همراه با افزایش حجم تولید در جامعه نباشد، موجب بروز تورم می شود و چون در این حالت افزایش پول بدون اینکه تاثیری در افزایش تولید داشته باشد، فقط قدرت خرید و تقاضای مردم را افزایش داده و این فزونی تقاضا نسبت به عرضه، تورم را به دنبال دارد.

۱۴

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

که

صفحه ۶۱

ما پرسش -.-.-.-.-.

. - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - ١- انتخاب فلزات به عنوان پول چه مزایا و چه مشکلاتی داشت؟

مزایا: فلزاتی مانند طلا و نقره نه تنها فساد ناپذیرند، بلکه حجم کمی دارند و حمل و نقل آنها بسیار آسان بود. انتخاب این فلزات موجب گسترش تجارت در داخل کشورها و بين ملتها شد و فعالیت هایی از قبیل دریانوردی و حمل و نقل رونق گرفت. همچنین باعث تشویق افراد به فعالیت های مختلف شد و زمینه ی اندوخته شدن ثروتهای بزرگ را نیز فراهم ساخت. مشکلات: محدود بودن میزان طلا و نقره در دسترس بشر در مبادلات با حجم زیاد، پول فلزی وسیلهی پرداخت مناسبی نبود؛ چون حمل آن مشکل

بود.

۲- چه عواملی موجب پیدایش پول کاغذی شد؟ پیشرفت روزافزون جوامع انسانی، مشکلات جدیدی را در عرصه ی مبادله به همراه داشت و پول فلزی که پیش از این در معاملات کوچک بسیار کارساز بود، در گذر تحولات اقتصادی و جمعیت و ظهور معاملات بزرگ و گسترده بین افراد و جوامع با مشکلاتی روبه رو شد. بنابراین، انسانها برای حل این مشکلات، پول کاغذی را ابداع و در معاملات خود مورد استفاده قرار دادند. ۳- به نظر شما، استفاده از پول تحریری و کارت اعتباری به جای اسکناس برای جامعه چه مزایایی دارد؟ استفاده از پول تحریری و کارت اعتباری باعث می شود که پول نقد بین افراد کمتر رد و بدل شود و بنابراین، افراد مجبور به حمل پول نقد همراه خود نیستند. میزان پول نقد در گردش کاسته می شود. هزینه ی چاپ اسکناس جدید کاهش می یابد؛ چون کمتر در معرض فرسودگی و دست به دست شدن قرار میگیرد که این خود، کمکی به دولت است. دزدی و سرقت پول کاهش می یابد. عدم کاهش سپرده های بانکی می تواند به افزایش اعتبارات کمک می کند و در جهت رشد و توسعه ی اقتصادی مورد استفاده قرار گیرد. ۴- به نظر شما، بین ارزش پول و حجم آن چه ارتباطی هست؟ حجم پول باید با تولید در جامعه تناسب داشته باشد. هرچه حجم پول نسبت به تولید در جامعه کمتر باشد، قدرت خرید پول و به عبارت دیگر، ارزش پول بیشتر می شود. اما اگر افزایش حجم پول همراه با افزایش تولید نباشد، قدرت خرید پول و در نتیجه ارزش پول کاهش می یابد. (رابطه معکوس) ۵- رابطه تورم و ارزش پول را تجزیه و تحلیل کنید. تورم افزایش قیمت ها و ارزش پول رابطه ی معکوس دارند؛ يعني وجود تورم در جامعه باعث کاهش ارزش پول می شود و بالعكس؛ وقتی سطح عمومی قیمت ها افزایش یابد، به معنای این است که پول، قدرت خرید خود را از دست داده و ارزش واحد پول کاهش یافته است. پس میتوان نتیجه گرفت که قدرت خرید پول به سطح عمومی قیمت ها در جامعه بستگی دارد. اگر قیمت ها افزایش یابد (تورم)، قدرت خرید پول و در نتیجه ارزش پول کاهش می یابد و بالعکس؛ اگر قیمت ها کاهش یابد، به معنای این است که قدرت خرید پول و ارزش پولی افزایش یافته است. ۶- نشر اسکناس در چه صورت موجب ایجاد تورم در جامعه می شود؟ اگر افزایش پول در جامعه با افزایش حجم تولید و سطح اشتغال هماهنگ نباشد، می تواند سبب تورم شود. چون در این حالت، نشر اسکناس بدون اینکه تاثیری در افزایش تولید داشته باشد فقط قدرت خرید و تقاضای مردم را افزایش می دهد و این فزونی تقاضا نسبت به عرضه، تورم را به دنبال خواهد داشت. ۷- فرض

کنید دولت با خلق پول بدون پشتوانه، حقوق کارکنان دولت را افزایش دهد. توضیح دهید که در صورت بروز توڑم آیا قدرت خرید کارکنان افزایش یافته است؟ | خیر، چون در این حالت با نشر پول بدون اینکه تاثیری در افزایش تولید داشته باشد، فقط قدرت خرید و تقاضای مردم را افزایش می دهد و این فزونی تقاضا نسبت به عرضه، تورم را به دنبال خواهد داشت.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

فصل دوم: بانک

فعالیت ۱-۲ -.-.-.-.-.-.-..

و صفحه ۶۵

چگونگی افتتاح حساب پس انداز را به کلاس گزارش دهید. شخصی که میخواهد برای خود یک حساب پس انداز در بانک داشته باشد، بعد از مراجعه به بانک، از مسئول مربوطه تقاضای افتتاح حساب برای خود می کند. این شخص باید شناسنامه و حداقل پولی را که بانک برای افتتاح حساب مشخص کرده است، همراه خود داشته باشد. بانک، مشخصات فردی را در کارت مخصوص و قرارداد مربوط به این نوع حساب ثبت نموده و از فرد می خواهد اسنادی را امضا نماید. فرد باید نمونه امضای خود (یا نشان و مهر مخصوص خود را که در موقع برداشت از حساب مورد استفاده قرار می دهد، در محل مخصوص کارت بانکی، ثبت و ارائه کند. بعد از آن، بانک مبلغ وجه را تحویل می گیرد و به حساب بانکی فرد واریز می کند. به این ترتیب فرد در بانک و در حسابی به نام پس انداز، سپرده گذاری می کند و بانک نیز معادل مبلغ سپرده به فرد، بدهکار می شود. در آخر، بانک دفترچه ای را به شخص تحویل می دهد که نشان دهنده مقدار سپرده گذاری او در بانک و حساب مربوطه است.

فعالیت ۲-۲ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-..

-.-.-.-.-.-.. که صفحه ۶۶

مراحل دریافت وام را از کسی که از بانک وام دریافت کرده است، بپرسید و به کلاس گزارش کنید. الف) مراجعه به بانک و ارائه تقاضانامه: تقاضاهای مبنی بر نیاز به مبلغ معینی وام برای تعمیر منزل مسکونی، ازدواج، خرید کالا با ماشین و... تنظيم و به مدیر بانک ارائه می دهیم. مدیر بانک پس از مطالعهی نامه، از محل سکونت و مقدار وام مورد نیاز، سوالاتی می کند و شرایطی را مطرح می کند. این شروط شامل: ۱) یک حساب پس انداز در بانک باز می کنیم و مقداری پول به عنوان سپرده در آن حساب و برای مدتی معین سپرده گذاری می کنیم. ۲) حداقل دو نفر به عنوان ضامن وام و بدهی اینجانب، به بانک معرفی می کنیم که بتوانند از عهدهی خسارت احتمالی که ممکن است از ناحیه ی من به بانک وارد شود، برآیند. ۳) دلایلی ارائه دهیم که ثابت کند توانایی بازپرداخت وام را داریم که به صورت اقساط معین و در سررسیدهای مشخص به بانک بپردازیم. ب) مرحله ی افتتاح حساب پس انداز: بانک یک حساب پس انداز قرض الحسنه افتتاح کرده و حداقل مبلغ یکصد هزار ریال در حساب ياد شده سپرده گذاری می نماییم و دفترچه ای که نشان دهنده ی میزان سپرده در بانک بوده، تحویل میگیریم. ج) مرحله ی تهیه ضامن و معرفی آن به بانک: یک نفر به عنوان ضامن کارمند که دارای حساب جاری و چک در یکی از بانکها می باشد و یک نفر دیگر نیز به عنوان ضامن کاسب که دارای پروانه کسب می باشد، به بانک معرفی نموده و از دو نفر ضامن معرفی شده خواهش میکنیم که در فرصت معینی به بانک مراجعه کرده و ضمن ارائه ی مدارک لازم، اوراق مربوطه را امضا نمایند. آنها پس از مراجعه به بانک در زمان معین یک فقره چک معادل مبلغ وام به اضافه ی سود آن در وجه بانک صادر می کنند. ضمنا به اندازهی وام و سود آن، سفته از وام گیرنده دریافت می شود. د) مرحلهی دریافت وام: پس از طی مراحل فوق که چندان ساده نیست و چندین روز طول می کشد، طبق زمان بندی بانک، برای دریافت وام به بانک مراجعه نموده و بانک ها مبلغ وام درخواستی را به حساب فرد واریز می کنند. سپس بانک دفترچه ای را به فرد داده تا ماهیانه و در سررسیدهای معینی اقساط وام را بپردازند. ضمنا باید متذکر شد که مبلغی را که بایستی در اقساط معینی به بانک بازپرداخت کرد، بیش از مبلغ وامی است که از بانک دریافت شده است که این مبلغ اضافه، همان سود مبلغ وام می باشد که قسمتی از این سود دریافت شده را بانک بین سپرده گذاران خود تقسیم می کند و قسمتی نیز هزینه های بانک و سود خودش میشود.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.. که صفحه ۶۷

فعالیت ۳-۲-.-.-.-.-.-.-.-. از یک برگ سفته و چک رونوشت تهیه، و چگونگی پر کردن صحیح آن را تمرین کنید. کاری به روت

بان

ی ایران

۱۲:۰۹

سریال |

سریال

مجانان

آداب معهد في مور وه

او الروس

سفته تا مبلغ یک میلیون ریال

به حواله کړه

شارژ حساب

سه هزار ریال

معدة لها

وقد توالي توه)

نام متعهد

ام متعهد با

در

وی

انواع

توضیح: در هر چک، جایی برای مبلغ، تاریخ و در وجه چه کسی و امضاء در نظر گرفته شده است که باید توسط دارنده ی حساب پر شود. در هر سفته نیز مبلغ، تاریخ، حواله کرد، نام بستانکار، نام متعهد و محل پرداخت در نظر گرفته شده که بایستی توسط فرد متعهد و ضامن او پر شود.

ال

فعالیت ۴-۲-.-.-.-.

.... که صفحه ۶۸

برخی بانکها به فروش اوراق مشارکت اقدام می کنند. شما میتوانید داوطلبانه در این زمینه گزارشی تهیه، و به کلاس ارائه کنید. این گزارش می تواند در زمینه ی فروش اوراق مشارکتی باشد که تاکنون چندین بار به وسیله ی دولت یا شهرداریها (مثلا شهرداری تهران در مورد طرح پل صدر و ...) و یا شرکتهای دولتی، از طریق بانکها به معرض فروش گذاشته شد و مردم استقبال خوبی برای خرید این گونه اوراق مشارکت از خود نشان دادند. به عنوان مثال، اخيرا وزارت نیرو برای توسعه ی طرح های خود، اوراق مشارکتی را منتشر کرد که قبل از موعد تعیین شده همه ی آنها به فروش رفت.

و پرسش -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.. که صفحه ۷۰ ١- تفاوت مؤسسات و بانکهای ربوی و غیر ربوی را توضیح دهید. بانکهای ربوی، حالت واسطه گری دارند و از وام گیرنده پول اضافی یا ربا دریافت می کنند که حرام می باشد. ولی بانک های غیر ربوی درآمد خود را از

طریق سرمایه گذاری مستقیم در طرح های تولیدی و عمرانی کسب می کنند. این بانکها تحت عقود مجاز در فعالیت های بانکی با پرداخت سود بانکی (علی الحساب یا قطعی) اعطایی به سپرده گذاران در قانون، فعالیت می کنند که ربا تلقی نمی شود. ٢- مفهوم اعتبار در عملیات بانکی چیست؟ اعتبار بانکی به معنی ایجاد تسهیلات مالی برای مشتریان است؛ به عبارت دیگر، مبلغ وامی است که برای انجام فعالیتها یا تکمیل پروژه های اقتصادی به افراد یا موسسات می پردازند و در قبال آن، افراد یا مؤسسات نیز طی اسنادی متعهد می شوند که بدهی خود را در سررسید قید شده در اسناد به بانک بازپرداخت کنند. بانک ها با در اختیار داشتن پول های نقد مردم و نیز امکان خلق شبه پول های تحریری (چک، سفته و...) توانایی آن را دارند که به مردم و مؤسسات بازرگانی وام دهند و یا خدمات اقتصادی ارائه کنند. تعهدات و توانایی بانک در عملیات بانکی باعث اعتماد مردم به آنها می شود، به این مفهوم اعتبار بانکی گویند. ۳- انواع بانک ها را نام ببرید. ۱) بانک تجاری: صرفا نقش آسان سازی مبادلات را دارند. ۲) بانک تخصصی: به فعالان عرصه خاصی از اقتصاد خدمات ارائه می دهند. ۳) بانک سرمایه گذاری: واسطه سپرده گذاران برای سرمایه گذاری و مشارکت در زمینه تولید است. ۴) بانک توسعه ای: عمدتا دولتی است برای توسعه مناطق محروم و تامین مالی طرح های عمرانی توسعه ای است. ۵) بانک مرکزی: به عنوان حاکم پولی و اعتباری کشور، وظیفه حکمرانی و نظارت بر بانکها را بر عهده دارد.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

۴- بانکها چه خدماتی را به مشتریان خود ارائه می کنند؟ ۱) خرید و فروش ارز ۲) نقل و انتقال وجوه در داخل کشور ۳) دریافت مطالبات، اسناد و سود سهام مشتریان و واریز به حساب آنها ۴) پرداخت بدهی مشتریان در صورت درخواست آنها ۵) قبول امانات و نگهداری سهام و اوراق بهادار و اشیای قیمتی مشتریان ۶) انجام دادن وظیفه ی قیمومیت، وصایت و وکالت برای مشتریان طبق مقررات مربوط. ۷) دادن وام به افراد و موسسات ۵- انواع اسناد اعتباری را نام برده و کاربرد آنها را توضیح دهید. ۱) اسناد اعتباری دیداری (چک): مانند پول نقد در معاملات عمل می کند. صاحبان این نوع اسناد، مبلغ مورد نظر را در وجه خود یا هر کسی که مایل باشند، روی سند یادداشت کرده، بانك نیز مبلغ قید شده را در وجه او صادر می کند. ۲) اسناد اعتباری کوتاه مدت: زمان بازپرداخت این دسته از اسناد، یک سال یا کمتر است. بانکها در مقابل اعطای وام، اسنادی را از وام گیرنده تقاضا می کنند که به آن، سفته می گویند. سفته، سندی است که به موجب آن بدهکار متعهد میشود مبلغ معینی را در زمان مشخص شده به طلبکار (بانک) پرداخت کند. ۳) اسناد اعتباری بلند مدت: در مواقعی که دولت یا موسسات خصوصی برای رفع مشکلات یا گسترش فعالیت های اقتصادی خود به امکانات مالی نیاز پیدا می کنند، ممکن است به انتشار اوراق مشارکت اقدام کنند که افراد ضمن دریافت سود علی الحساب در فواصل زمانی مشخص شده، اصل طلب خود را در زمان سررسید دریافت می کنند که چون زمان بازپرداخت بیش از یک سال طول می کشد، به آن، اسناد اعتباری بلند مدت می گویند. ۶- فرایند خلق شبه پول را توضیح دهید. اگر بانک شرط کند که وام افراد را به جای پول نقد به صورت چک یا کارت اعتباری بپردازد و تمام کسانی را که این چکها را برای وصول به بانک برمی گردانند، مجاب کند که پول نقد درخواست نکنند و در همان بانک حساب باز کنند و از خدمات چک یا کارت اعتباری استفاده کنند، در این صورت با پدیده ی منحصر به فردی روبرو خواهیم بود. بانک می تواند به هر تعداد و به هر میزان که بخواهد، وام دهد؛ زیرا پول از گردش درون بانک خارج نمی شود؛ به این فرایند «خلق شبه پول» یا «خلق اعتبار» می گویند که از چاپ پول متفاوت است.| ۷- در نظام بانکی بدون ربا ، بانکها چگونه درآمد کسب می کنند؟ ۱) بانکهای بدون ربا، درآمد خود را از طریق سرمایه گذاری مستقیم در طرح های تولیدی و عمرانی کسب می کنند. ۲) همچنین از طریق عقود مجاز میتوانند به اشخاص تسهیلات مالی اعطا کنند و از این طریق به طور غیر مستقیم در سرمایه گذاری شرکت جویند.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

فصل سوم: بازار سرمایه

فعالیت ۱-۳ -.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۷۳

چند بورس معروف دنیا را نام ببرید. بورس لندن، بورس توكيو، بورس نیویورک، بورس

هلند (آمستردام)، بورس فرانسه (پاریس)، بورس شانگهای، بورس دبی

فعالیت ۲-۳-.-.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.- که صفحه ۷۴

درباره هر یک از این موارد از جهت سوددهی بیشتر و خطر (ریسک) کمتر بحث کنید. ١- خرید اوراق مشارکت اوراق مشارکتی که دولت و شهرداری ها و شرکتهای دولتی و خصوصی منتشر می کنند، چون در طرح ها و سرمایه گذاری های مفید و سودآور اقتصادی مورد استفاده قرار می گیرند، مشکلی را برای خریداران ایجاد نمی کنند و لذا سودآور هستند و میزان ریسک در آنها کم است. به خصوص اینکه در بیشتر موارد سودآوری و درصد سود این اوراق از قبل تضمین می شود و در سررسیدهای معینی پرداخت می گردد. ۲- سپرده گذاری در بانک افراد به جهت داشتن سود مطمئن و ریسک بسیار پایین، مبلغی از موجودی بلا استفاده ی خود را در یک بانک با شرایط بهتر همچون اعتبار آن بانک، میزان سود بالاتر و شرایط مکانی و غیره نگهداری می کنند. این بانک ها قراردادی با افراد منعقد می کنند که سود حاصله از موجودی آنها را به صورت ماهانه یا چند ماه یک بار به حساب افراد واریز کرده و آنها می توانند سود پولشان را برداشت کنند و نوسانات بازار هیچ تأثیری در اصل مبلغ یا سود آن ندارد. ٣- خرید سهام شرکتهای عضو بورس میزان سوددهی و خطر در خرید سهام شرکت های عضو بورس بستگی به اوضاع اقتصادی کشور و وضعیت شرکت عضو بورس که سهام آن خریداری شده و همچنین میزان عرضه و تقاضای سهام در بازار بورس دارد. در حالت رونق اقتصادی، معمولا میزان سوددهی افزایش می یابد؛ چون ارزش سهام شرکت ها در بورس بالا می رود، ولی رکود فعالیتهای اقتصادی کشور باعث رکود عمومی در ارزش سهام شرکتهای عضو بورس می شود. بنابراین در خرید سهام شرکتهای عضو بورس نیز ریسک وجود دارد.

این پرسش -.-.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.- کھر صفحه ۷۶ 1- نقش بورس و نقش بانک را در اقتصاد جامعه با هم مقایسه کنید. الف) هم بورس و هم بانک، نقش مهمی را در اقتصاد جوامع ایفا می کنند، ولی در اقتصاد کشورهای امروز جهان، مخصوصا در اقتصاد کشورهای پیشرفته، نقش بورس ها اهمیت بیشتری دارند. ب) بانکها در ازای تأمین وام مورد نیاز در مراکز تولید و تجاری، اصل و بهره آن را پس از مدتی دریافت می کنند و از این بابت هم سود زیادی نصیب بانک می شود و هم اینکه وام گیرنده متحمل هزینه ی بالایی می گردد. اما در بورس، مراکز تولیدی و تجاری وام مورد نیاز خود را به طور مستقیم از مردم دریافت می کنند. در نتیجه این عمل، اولا سود بیشتری عاید مردم (یعنی وام دهندگان می شود و ثانيا اینکه مراکز تولیدی و تجاری برای بازپرداخت وام، هزینه ی کمتری مصرف می کنند. ج) در بورس، انگیزه ی مردم برای مشارکت در واحدهای اقتصادی بیشتر از بانک است؛ زیرا در این صورت، مردم در سرمایه و سود شرکت های عضو بورس شریک میشوند. د) وامی که بانکها از محل سپرده های مردم به متقاضیان پرداخت می کنند، ممکن است صرف تهیه ی کالاها و خدمات مصرفی شود، اما پولی که مردم در بورس برای خرید سهام شرکتها می پردازند، عمدتا به تولید کالاهای سرمایه ای که نقش مهمتری در اقتصاد کشور دارند) منجر می شود.

۱۹

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

۲- بورس چگونه میتواند از نوسان شدید قیمت ها جلوگیری کند؟ چون در بورس معمولا کالاها، سهام و اوراق بهادار قیمت گذاری می شود و این امر به میزان قابل ملاحظه ای از نوسان شدید قیمت ها جلوگیری می کند. ۳- در بورس کالا، چه نوع کالاهایی مورد معامله قرار می گیرد؟ در بورس کالا، بیشتر کالاهای واسطه ای و مواد خام و اولیه مثل گندم، جو، قهوه، آهن، مس، زغال سنگ، نفت، پنبه، چرم، و برخی مواد شیمیایی مورد معامله قرار می گیرند. ۴- تفاوت اوراق مشارکت و اسناد خزانه چیست؟ اسناد خزانه، اوراق بهادار کوتاه مدت و دارای سررسید سه ماهه، شش ماهه و یک ساله است و کوپن بهره ندارد. همچنین در زمان فروش، دولت آنها را ارزان تر از مبلغ اسمی به خریداران می فروشد. اما اوراق مشارکت، اوراق بهادار و دارای سررسید یک ساله، دوساله تا پنج ساله است. کوپن بهره دارد که به صورت علي الحساب پرداخت می شود. همچنین در زمان فروش، دولت آنها را به قیمت واقعی به خریداران می فروشد. ۵- کدام دسته از اوراق بهادار خطر (ریسک) ندارد؟ چرا؟ اسناد خزانه؛ زیرا دولت این گونه اسناد را در زمان فروش، ارزان تر از مبلغ اسمی به خریداران می فروشد. ۶- اوراق مشارکت به چه منظور منتشر می شود؟ به منظور تأمین اعتبار طرح های عمرانی، تولیدی و یا خدماتی در کشور

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

بخش سوم: توسعه اقتصادی

فصل اول: رشد، توسعه و پیشرفت

له فعالیت ۱-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.-.

..-..-.. که صفحه ۸۰ هریک از شما در منطقه خود، مواردی را فهرست کنید که بیانگر رشد و توسعه است. آن گاه فهرست خود را با فهرستهای هم کلاسی هایتان مقایسه کنید. در فهرستی که به وسیله ی دانش آموزان تهیه می شود، مواردی که صرفا به افزایش تولید مربوط می شود و جنبه ی کمی دارد، بیانگر رشد خواهند بود. (در این حالت تحولات کیفی و استفاده از روشها و فنون پیشرفته که باعث افزایش تولید می گردد، مطرح نمی باشد اما مواردی که در آنها، افزایش تولید، در نتیجه استفاده از روش های بهتر و فناوری مناسب تر می باشد، بیانگر توسعه خواهد بود. مثلا در منطقه ای اگر یک کارخانه ریسندگی به جای ۲ ماشین از ۴ ماشین ریسندگی در مرحله بعد استفاده کند، ممکن است تولید این کارخانه به ۲ برابر افزایش یابد که نشان دهنده ی رشد است ولی اگر همان کارخانه به جای ۲ ماشین قدیمی از ۲ ماشین پیشرفته با تکنولوژی بهتر استفاده کند، هم تولید زیاد میشود و هم تحول کیفی به وجود آمده است که نشان دهنده ی توسعه است.

فعالیت ۲-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۸۱ این موارد را در میان خویشاوندان خود طی پنجاه سال گذشته بررسی کنید. الف) متوسط سطح تحصیلات

ب) متوسط طول عمر بر عهده دانش آموز) توضیح مورد الف) برای بررسی متوسط سطح تحصیلات خویشاوندان بزرگسالان خود در یک زمان معینی) می توان آنها را به چهار گروه زیر دیپلم دیپلم لیسانس و بالاتر تقسیم کرد و تعداد افراد هر گروه را مشخص نمود. میانگینی را برای آنها در نظر گرفت. روش دیگر این که مجموع سالهای تحصیلی همه ی خویشاوندان بزرگسالان خود را در نظر گرفته و بر تعداد افراد مورد نظر تقسیم کرد. به عنوان مثال اگر ۸ به دست آمد، بیانگر زیر دیپلم و اگر ۱۲ به دست آمد، بیانگر دیپلم خواهد بود و الی آخر (در بررسی متوسط سطح تحصیلات، خردسالانی که هنوز به سن تحصیل نرسیده اند، لحاظ نمی شوند.) توضیح مورد ب) برای بررسی متوسط طول عمر خویشاوندان، یک دوره ی زمانی (یک سال یا بیشتر) را در نظر میگیریم. سن همه اقوام فوت شده در این دوره ی زمانی را در نظر گرفته، مجموع آنها را حساب می کنیم و بر تعداد افراد فوت شده تقسیم میکنیم، متوسط طول عمر خویشاوندان به دست می آید. مثلا اگر در میان خویشاوندان ۲ نفر در طول یک سال به علل مختلف فوت کند و یکی از آنها ۲۰ سال و دیگری ۷۴ سال سن داشته باشند، متوسط طول عمر آنها ۴۷ خواهد بود چون ۴۷ = ۲

۴ (هر چه دورهی زمانی را طولانی تر در نظر بگیریم، بررسی دقیق تر خواهد بود.) | فعالیت ۳-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.

.-.-.-.-.- که صفحه ۸۲

۳۰+ ۷۴

گروه کشورها

متوسط امید به زندگی در آغاز تولد

۵۰ کشور در حال توسعه ۲۲ کشور توسعه یافته

متوسط درصد نرخ باسوادی بزرگسالان | متوسط نرخ مرگ و میر نوزادان به طور متوسط)

در هر ۱۰۰۰ نفر) بیش از ۳۵ درصد

بیش از ۱۰۰ | کمتر از ۱ درصد

کمتر از ۶ | ۱۶ درصد

|

بیش از ۲۷

کمتر از ۵۰ سال بیش از ۷۸ سال

۷۴ سال

ایران

|

۲۱

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

|

پرسش -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-،- که صفحه ۸۴ ۱- چرا مطالعه مبحث رشد و توسعه اقتصادی دارای اهمیت بسیار است؟ چون تلاش می کند علت توسعه نیافتگی کشورهای توسعه نیافته را بیابد و روش های عملی برای رفع موانع پیشرفت این کشورها، ارائه کند. ۲- تولید یک کارخانه خودروسازی در سال ۱۳۸۶ ، هشتاد هزار و در سال ۱۳۸۷، نود هزار دستگاه از همان نوع بوده است. به نظر شما، این کارخانه با رشد روبه رو بوده است یا توسعه؟ چرا؟ افزایش رشد. چون افزایش تولید کارخانه، همراه با بهبود کیفی در تولید با فناوری بهتر نبوده است و فقط جنبه کمی داشته است. ۳- برای اندازه گیری میزان توسعه انسانی از چه معیارهایی استفاده میکنند؟ | توسعه در کنار افزایش تولید، بر تغییرات و تحولات کیفی دیگری نیز دلالت دارد و از این رو آن را می توان مفهومی کمی و کیفی دانست. بنابراین برای تعیین آن، استفاده از شاخص درآمد سرانه به تنهایی نادرست به نظر می رسد. به همین دلیل در کنار درآمد سرانه از معیار تکمیلی دیگری نیز استفاده می شود. شاخص توسعه ی انسانی « H.D.I » که ترکیبی از چند شاخص مثل تولید ناخالص ملی، نرخ باسوادی بزرگسالان، امید به زندگی، دسترسی به آب سالم و میزان ثبت نام واجدان شرایط تحصیل در مدارس است، شاخص مهمی برای اندازه گیری توسعه استفاده میشود. ۴- چرا به طور قطع نمی توان از معیار درآمد سرانه برای اندازه گیری توسعه استفاده کرد؟ | چون توسعه، علاوه بر افزایش کمی تولید، تغییرات کیفی را نیز به همراه دارد. بنابراین برای اندازه گیری آن استفاده از شاخص درآمد سرانه (که یک معیار کمی است) به تنهایی نادرست به نظر می رسد. ۵- چرا بهتر است به جای توسعه از واژه پیشرفت استفاده کنیم؟ گاهی توسعه یافتگی معادل غربی شدن تلقی می شود، از سوی دیگر الگوهای توسعه به طور معمول به تفاوت های بومی و محلی کشورها و همچنین به تاریخ، فرهنگ، باورها و ارزش های اجتماعی آنها توجه لازم را ندارند، در صورتی که در پیشرفت به موقعیت های گوناگون مثل وضعیت تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، طبیعی، انسانی، دینی و در نهایت زمانی و مکانی توجه میشود.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

فصل دوم: فقر و توزیع درآمد

فعالیت ۱-۲ -.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.- که صفحه ۸۶

در منطقه ای که شما زندگی می کنید ، یک خانواده با چه میزان درآمد می تواند نیازهای اساسی خود را برطرف کند؟ در این باره تحقیق کنید. به عهده ی دانش آموز) در هر منطقه با توجه به هزینه های زندگی و امکانات، این عدد می تواند متفاوت باشد.

۲۰۰۰

۲۵۰۰

۳۰۰۰

۳۵۰۰

این فعالیت ۲-۲ ................................................................................................ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۸۷ در کشوری با ده میلیون نفرجمعیت، درآمد ملی معادل

۵۰/۰۰۰

رئال است. مطابق با درصدهای مشخص شده در جدول ۱، سهم هر دهک را تعیین کنید. جمعیت | دهک

میزان درآمد میلیون نفر) | (درصد جمعیت کشور)

درصد درآمد ملی

میلیارد ریال) سهم دهک اول

۴ درصد و | سهم دهک دوم

۵ درصد سهم دهک سوم

۶ درصد سهم دهک چهارم

۷ درصد سهم دهک پنجم

۹درصد سهم دهک ششم

۹ درصد سهم دهک هفتم

۱۰ درصد سهم دهک هشتم

۱۲ درصد سهم دهک نهم

۱۵ درصد سهم دهک دهم

۲۳ درصد ۱۰۰ درصد جمعیت

| ۱۰۰ درصد درآمد ۱۰ میلیون نفر

| ملی

میلیارد ریال)

۴۵۰۰

۴۵۰۰

۵۰۰۰

۶۰۰۰

۷۵۰۰

۱۱۵۰۰

۵۰۰۰۰

کشور

فعالیت ۳-۲-.-.-.-.-.-.-..-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- م صفحه ۸۸ شما ، چه راهکارهایی را برای رفع فقر در جامعه پیشنهاد میکنید؟ در این مورد در کلاس گفت وگو کنید. توضیح: به وجود آوردن یک سیستم مناسب و کارآمد مالیاتی مهمترین عاملی است که میتوان از آن به عنوان ابزاری در جهت توزیع مجدد و عادلانه درآمد و رفع فقر استفاده کرد. همچنین با استفاده از یارانه ها می توان به دهکهای کم درآمد جامعه کمک کرد تا سطح زندگی خود را ارتقا دهند. در یک نظام مناسب و کارآمد مالیاتی:

۔ الف) قوانین و ضوابط مالیاتی، صریح ساده، روشن و بدون پیچیدگی می باشد. ب) منابع درآمدی مشخص بوده و بنابراین فرار مالیاتی بسیار کم است. | ج) معافیت ها و بخشودگیهای مالیاتی در طبقات پایین درآمدی وجود دارد. د) در نظام مناسب مالیاتی، به منظور افزایش میزان سرمایه گذاری های تولیدی و صنعتی و تشویق سرمایه گذاران در این جهات، معمولا نرخ مالیاتی در سطح پایین اعمال می شود. ها) تخصص و تعهد کارکنان مالیاتی در ادارات و سازمانهای مربوط اهمیت دارد. و در برآورد مالیات ها استفاده از نرخ تصاعدی مخصوصا تصاعد طبقه ای معمول است. موارد فوق و عواملی نظیر آنچه بیان شد در به وجود آمدن یک نظام مناسب و کارآمد مالیاتی و در نتیجه کاهش فقر و توزیع عادلانه درآمد در جامعه موثر می باشد.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

من پرسش -.-.-.-.-.-..

-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۸۸ ۱- معیارهای رفاه اجتماعی چیست؟ دستیابی به عدالت، کاهش انواع نابرابری ها مثل نابرابری در برخورداری از امکانات (آب سالم، بهداشت، آموزش، امنیت، مسکن و ...) کاهش فاصله دهکهای درآمدی، نابود کردن فقر از معیارهای رفاه اجتماعی است. ۲- مهمترین معیاری را که به وسیله آن میتوان از سطح رفاه اجتماعی در جامعه آگاه شد، نام ببرید و در مورد آن توضیح دهید . مهم ترین ملاک و معیار برای تعیین سطح رفاه اجتماعی یک جامعه، آگاهی یافتن از وضعیت فقر و توزیع درآمد در آن جامعه است، زیرا هر قدر فقر در جامعه ای کمتر و توزیع درآمدها مناسب تر باشد، رفاه مردم آن جامعه بیشتر خواهد بود. ٣- معیار خط فقر چیست و چه چیزی را در جامعه مشخص می کند؟ در هر جامعه، افرادی که درآمد آنها از سطح حداقل معیشتی معینی کمتر باشد، زیر خط فقر» قرار دارند. معیار خط فقر در هر جامعه، مبین این است که چه تعدادی از افراد جامعه دارای درآمدی در سطح حداقل معاش و یا پایین تر از آن می باشد و چه تعدادی نیز درآمدشان بیشتر از این سطح می باشد. به عبارت دیگر خط فقر وضعیت توزیع درآمد و سطح رفاه را در جامعه مشخص می کند. ۴- از چه معیاری برای سنجش وضعیت توزیع درآمد استفاده میشود؟ توضیح دهید. یکی از معیارهای سنجش وضعیت توزیع درآمد، شاخص «دهک» هاست. برای محاسبه ی این معیار، مردم کشور را به ده گروه جمعیتی مساوی تقسیم می کنند. در طبقه بندی این ده گروه، سطح درآمد از کمترین به بیشترین مد نظر قرار می گیرد؛ به عبارت دیگر، گروه اول، که ۱۰ درصد اولیه ی جمعیت را تشکیل می دهند، کمترین درصد درآمد ملی و ۱۰ درصد آخر بیشترین درصد درآمد ملی را دارند. آمارهای مربوط به سهم این دهکها در جامعه، چگونگی توزیع درآمد را نشان میدهد. ۵- مهمترین ابزاری که با آن میتوان با نابرابری توزیع درآمد مقابله کرد، کدام است؟ برقراری یک سامانه و نظام مناسب و کارآمد مالیاتی از مهمترین ابزارهای رویارویی با نابرابری توزیع درآمد است. ۶- برنامه ریزان اقتصادی برای رسیدن به توسعه باید به چه عاملی توجه کنند؟ چرا؟ برنامه ریزان اقتصادی برای رسیدن به توسعه باید به انسان به عنوان مهمترین عامل تولید، توجه کنند و در جهت اصلاح توزیع درآمد بین افراد و تأمین اقتصادی- اجتماعی نیروی کار کوشش نمایند. چون هر گونه سرمایه گذاری در جهت آموزش و تأمین اقتصادی- اجتماعی نیروی انسانی، باعث افزایش بهره وری نیروی کار و بالارفتن درآمد ملی می شود و در شرایط توزیع نا عادلانه ی درآمد و وجود فقر گسترده، هر گونه برنامه ریزی برای رشد و توسعه اقتصادی، توفیقی به همراه نخواهد داشت.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

بخش چهارم: مدیریت کلان اقتصادی

فصل اول: دولت و اقتصاد

ال

فعالیت ۱-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.- ھ صفحه ۹۱

۱- در مورد ضرورت تشکیل دولت در جامعه گفت وگو کنید. می دانیم از زمانی که نخستین تمدن های بشری به وجود آمدند، نیاز به نهادی که ادارهی امور جامعه را عهده دار باشد، احساس می شده و این نهاد متشکل از افرادی بود که مردم آنها را انتخاب می کردند و با این که به وسیله ی سلاطین و پادشاهان و... انتصاب می شدند. در زمانهای بعد به تدریج دولت ها به وجود آمدند و با گذشت زمان و تغییر و تحولاتی که در جوامع به وجود آمد، اقتدار دولت وسیع تر شده و حال آن چه که تشکیل دولت را به عنوان امری لازم و ضروری معرفی می کند، همان نیازی است که برای اداره امور جامعه و رفع مشکلات آن در مردم وجود دارد. راستی اگر دولت نباشد، جامعه چگونه اداره می شود؟ سیاست های اقتصادی و فرهنگ چگونه اجرا می شوند؟ سرمایه گذاری های زیربنایی را چه کسی انجام میدهد؟ کالاهای عمومی چگونه تولید می شوند؟ به نظر می رسد اگر دولت نباشد، جوابی برای این قبیل سؤال ها نمی توان یافت. ۲- نقش اقتصادی دولت را در جوامع گذشته و امروز مقایسه کنید. نقش اقتصادی دولت ها در زمان های گذشته در مقایسه با امروز بسیار کم رنگ و محدود به موارد خاص و حالت های استثنایی بوده است. دولت ها در گذشته، بیشتر حافظان نظم و امنیت و مدافع ملت ها در مقابل دشمنان داخلی و خارجی بودند و برای تامین هزینه های مربوط به این فعالیت ها به جمع آوری مالیات اقدام می کردند. اما امروزه دولتها در عرصه ی اقتصاد، فعالیت بسیار گسترده ای دارند. دولت های امروزی علاوه بر حفظ نظم و امنیت، وظایفی نظیر هدایت جامعه در مسیر رشد و توسعه اقتصادی، ایجاد اشتغال، مقابله با تورم و حفظ ثبات اقتصادی و نظایر آن را نیز بر عهده دارند. له فعالیت ۲-۱ -.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- م صفحه ۹۲ در مورد علت های بیکاری در شهر یا منطقه محل زندگی خود تحقیق کنید. بیکاری در شهر یا منطقه محل زندگی هم میتواند به علت شرایط نامتعادل باشد که بر کل اقتصاد کشور حاکم است و هم می تواند جنبه منطقه ای داشته و به علت شرایط نامتعادل آن منطقه خاص باشد. در هر صورت عوامل مختلفی در ایجاد این مشکل بیکاری) تاثیر می گذارند که هر دانش آموز می تواند با توجه به منطقه ی محل زندگی خود درباره ی آن تحقیق کند. پاره ای از این عوامل عبارتند از: ۱) رشد جمعیت و عدم تناسب بین جمعیت و امکانات شغلی ۲) مهاجرت بی رویه از نقاط دیگر به داخل کشور یا داخل منطقه ی مورد نظر ۳) رکود اقتصادی حاکم بر اقتصاد کشور که باعث رکود فعالیت های اقتصادی شده و بیکاری را به همراه دارد. ۴) عدم سرمایه گذاری در امور زیربنایی، این نوع سرمایه گذاری، باعث رونق سرمایه گذاری های دیگر و رشد و توسعه بخش های صنعتی و کشاورزی و خدماتی شده و سطح اشتغال را بالا می برد. طبعا نبودن این نوع سرمایه گذاری ها با توجه به افزایش تقاضا برای کار، باعث ازدیاد بیکاری میشود. | ۵) استفاده از روش اتوماسیون در تولید ۶) عدم تعادل در اقتصاد ۷) بیکاری ناشی از عدم تناسب بین آموزش های نیروی انسانی و نیازهای شغلی جامعه.

فعالیت ۳-۱ - ...............

-.-.-.-.-.- ھ صفحه ۹۲

برای مبارزه با تورم ، چه راههایی وجود دارد؟ در این باره بررسی کنید. برای مبارزه با تورم یا افزایش قیمت ها، اول باید علل و ریشه های آن را شناخت، زیرا تا علل افزایش قیمت ها شناخته نشود هرگونه چاره جویی و مبارزه با تورم بی فایده بوده و در کنترل قیمت ها توفیقی حاصل نخواهد شد.

۲۵

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

به طور کلی برای مبارزه با تورم از دو طریق می توان وارد عمل شد. ۱) بالا بردن سطح تولید و عرضه کل ۲) پایین آوردن قدرت خرید جامعه و کاهش تقاضای کل، که با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد جامعه، یکی از دو طریق یاد شده و یا هر دو مورد توجه و استفاده قرار میگیرند. برای بالا بردن سطح تولید و عرضه راه های مختلف وجود دارد که متناسب با وضع اقتصادی و بررسی امکانات جامعه، بهترین راه انتخاب می شود. مثل بالا بردن سطح تولید، افزایش واردات و... برای پایین آوردن قدرت خرید جامعه و کاهش تقاضای کل نیز راه های مختلفی وجود دارد که دولت باید با توجه به موقعیت و شرایط اقتصادی جامعه بهترین راه را انتخاب کند مثل کاهش حجم پول در دسترس مردم محدود کردن وام و اعتبارات بانکی، بالا بردن نرخ مالیات و...

فعالیت ۴-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.-..

.-.-.-.-.-.. که صفحه ۹۵

یک واحد دولتی را نام ببرید که تولید کننده کالا یا خدمتی است. در مورد علتهای دولتی بودن این واحد در کلاس گفت وگو کنید.

به عهده دانش آموزان) توضیح: همانگونه که قبلا گفته شد دولت بنابر عوامل و شرایط مختلفی، خود عهده دار تأسیس یا راه اندازی یک واحد تولیدی یا خدماتی می شود، گاهی دولت برای کسب درآمد اقدام به این کار نماید و همچنین در شرایطی که بخش خصوصی رغبتی به سرمایه گذاری در احداث بعضی از واحدهای تولیدی یا خدماتی نشان ندهد، دولت برای تامین منافع جامعه و رشد و توسعه ی اقتصادی کشور خود اقدام به سرمایه گذاری می کند. در مواردی نیز که سپرده بعضی امور به صلاح و مصلحت جامعه نیست دولت خود تصدی آن امور را بر عهده می گیرد. حال با توجه به موارد فوق در مورد علل دولتی بودن یک واحد دولتی می توان گفتگو کرد. به عنوان مثال، دولتی بودن یک مؤسسه نظیر صنایع ذوب آهن با صنایع فولادسازی به خاطر سرمایه ی اولیه زیادی است که تاسیس اینگونه صنایع نیاز دارند و معمولا بخش خصوصی توان آن را ندارد و دیگر این که چون این گونه سرمایه گذاری ها جنبه زیربنایی داشته و برای توسعه ی اقتصادی مفید میباشد، دولت عهده دار آن می شود. از طرفی درآمد حاصل از آن نیز کمکی به دولت است. دولتی بودن موسسه ای مثل بانک او به خاطر سود و منافعی است که از آن نصیب دولت می شود و خصوصی شدن بانکها رقابت را بالا برده و خدمات را از حالت انحصاری در آورده است.

فعالیت ۵-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-..

-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۹۶

در مورد شیوه های دیگر تکمیل جدول (روش های غیر دولتی کردن) در کلاس بحث کنید.

بر عهده دانش آموز) می توان تمام حالت های مختلف را تجزیه و تحلیل کرد و پس از بررسی محیط آن سازمان و در نظر گرفتن نقاط ضعف و قوت و تهدید و فرصت و مزایا و معایب حالت های مختلف را پیش بینی کرد. روش دیگر این که ترکیب خصوصی و دولتی را در یک محیط کوچک اجرا کرد و معایب و مزایا را در نظر گرفت و بعد از آن به محیط واقعی انتقال داد. همچنین می توان واگذاری را آهسته انجام داد تا شرایط هر ساله بررسی شود و با گذشته مقایسه گردد تا به بهترین حالت ممکن رسید. یا سهم ارقام و درصدهای مربوط به بخش های غیر دولتی را افزایش دهیم و از سهم دولت به نفع بخش های دیگر بکاهیم.

فعالیت ۶-۱-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- ھ صفحه ۹۷

با مراجعه به سایت مجمع تشخیص مصلحت فهرستی از سیاستهای کلی نظام را در حوزه اقتصاد تهیه کنید. ١- تامین شرایط و فعال سازی کلیه امکانات و منابع مالی و سرمایه های انسانی و علمی کشور به منظور توسعه کارآفرینی و به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیت های اقتصادی با تسهیل و تشویق همکاریهای جمعی و تاکید بر ارتقاء درآمد و نقش طبقات کم درآمد و متوسط.

۲۶

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | كل كتاب

۲- پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیاده سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش بنیان در منطقه.

۳- محور قرار دادن رشد بهره وری در اقتصاد با تقویت عوامل تولید، توانمندسازی نیروی کار، تقویتی رقابت پذیری اقتصاد، ایجاد بستر رقابت بین مناطق و استانها و به کارگیری ظرفیت و قابلیت های متنوع در جغرافیای مزیت های مناطق کشور.

۴- استفاده از ظرفیت اجرای هدفمندسازی یارانه ها در جهت افزایش تولید، اشتغال و بهره وری، کاهش شدت انرژی و ارتقاء شاخص های عدالت اجتماعی.

۵- سهم بری عادلانه عوامل در زنجیره تولید تا مصرف متناسب با نقش آنها در ایجاد ارزش، ویژه با افزایش سهم سرمایه انسانی از طریق ارتقاء آموزش، مهارت، خلاقیت، کارآفرینی و تجربه. ۶- افزایش تولید داخلی نهاده ها و کالاهای اساسی (بویژه در اقلام وارداتی)، و اولویت دادن به تولید محصولات و خدمات راهبردی و ایجاد تنوع در مبادی تأمین کالاهای وارداتی با هدف کاهش وابستگی به کشورهای محدود و خاص. ۷- تامین امنیت غذا و درمان و ایجاد ذخایر راهبردی با تأکید بر افزایش کمی و کیفی تولید مواد اولیه و کالا). ۸- مدیریت مصرف با تاکید بر اجرای سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف و ترویج مصرف کالاهای داخلی همراه با برنامه ریزی برای ارتقاء کیفیت و رقابت پذیری در تولید ۹- اصلاح و تقویت همه جانبه نظام مالی کشور با هدف پاسخگویی به نیازهای اقتصاد ملی، ایجاد ثبات در اقتصاد ملی و پیشگامی در تقویت بخش

واقعی.

۱۰- حمایت همه جانبه هدفمند از صادرات کالاها و خدمات به تناسب ارزش افزوده و با خالص ارزآوری مثبت از طریق: - تسهیل مقررات و گسترش مشوق های لازم. - گسترش خدمات تجارت خارجی و ترانزیت و زیرساخت های مورد نیاز - تشويق سرمایه گذاری خارجی برای صادرات. - برنامه ریزی تولید ملی متناسب با نیازهای صادراتی، شکل دهی بازارهای جدید، و تنوع بخشی پیوندهای اقتصادی با کشورها به ویژه با کشورهای

منطقه.

- استفاده از ساز و کار مبادلات تهاتری برای تسهیل مبادلات در صورت نیاز. - ایجاد ثبات رویه و مقررات در مورد صادرات با هدف گسترش پایدار سهم ایران در بازارهای هدف. ۱۱- توسعه حوزه عمل مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور به منظور انتقال فناوری های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات و تامین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج.

۱۲- افزایش قدرت مقاومت و کاهش آسیب پذیری اقتصاد کشور از طریق - توسعه پیوندهای راهبردی و گسترش همکاری و مشارکت با کشورهای منطقه و جهان بویژه همسایگان. - استفاده از دیپلماسی در جهت حمایت از هدف های اقتصادی - استفاده از ظرفیت های سازمانهای بین المللی و منطقه ای.

۱۳- مقابله با ضربه پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز از طریق: - انتخاب مشتریان راهبردی. - ایجاد تنوع در روش های فروش. - مشارکت دادن بخش خصوصی در فروش. - افزایش صادرات گاز. - افزایش صادرات برق. - افزایش صادرات پتروشیمی - افزایش صادرات فرآورده های نفتی.

۲۷

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

۱۴- افزایش ذخایر راهبردی نفت و گاز کشور به منظور اثرگذاری در بازار جهانی نفت و گاز و تاکید بر حفظ و توسعه ظرفیت های تولید نفت و گاز، بویژه در میادین مشترک.

۱۵- افزایش ارزش افزوده از طریق تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز، توسعه تولید کالاهای دارای بازدهی بهینه براساس شاخص شدت مصرف انرژی) و بالا بردن صادرات برق، محصولات پتروشیمی و فرآورده های نفتی با تأکید بر برداشت صیانتی از منابع. ۱۶- صرفه جویی در هزینه های عمومی کشور با تأکید بر تحول اساسی در ساختارها، منطقی سازی اندازه دولت و حذف دستگاه های موازی و غیرضرور و هزینه های زاید. ۱۷- اصلاح نظام درآمدی دولت با افزایش سهم درآمدهای مالیاتی. ۱۸- افزایش سالانه سهم صندوق توسعه ملی از منابع حاصل از صادرات نفت و گاز تا قطع وابستگی بودجه به نفت. ۱۹- شفاف سازی اقتصاد و سالم سازی آن و جلوگیری از اقدامات، فعالیتها و زمینه های فسادزا در حوزه های پولی، تجاری، ارزی و .... ۲۰- تقویت فرهنگ جهادی در ایجاد ارزش افزوده، تولید ثروت، بهره وری، کارآفرینی، سرمایه گذاری و اشتغال مولد و اعطای نشان اقتصاد مقاومتی به اشخاص دارای خدمات برجسته در این زمینه. ۲۱- تبیین ابعاد اقتصاد مقاومتی و گفتمان سازی آن بویژه در محیطهای علمی، آموزشی و رسانه ای و تبدیل آن به گفتمان فراگیر و رایج ملی. ۲۲- دولت مکلف است برای تحقق سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی با هماهنگ سازی و بسیج پویای همه امکانات کشور، اقدامات زیر را معمول دارد: - شناسایی و بکارگیری ظرفیت های علمی، فنی و اقتصادی برای دسترسی به توان آفندی و اقدامات مناسب. - رصد برنامه های تحریم و افزایش هزینه برای دشمن. - مدیریت مخاطرات اقتصادی از طریق تهیه طرح های واکنش هوشمند، فعال، سریع و به هنگام در برابر مخاطرات و اختلال های داخلی و خارجی. ۲۳- شفاف و روان سازی نظام توزيع و قیمت گذاری و روزآمد سازی شیوه های نظارت بر بازار. ۲۴- افزایش پوشش استاندارد برای کلیه محصولات داخلی و ترویج آن.» و پرسش -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۹۷ 1- اهداف اقتصادی دولت را فهرست کنید. ۱) اشتغال کامل ۲) ثبات قیمت ها ۳) رشد و پیشرفت اقتصادی ۴) بهبود توزیع ثروت و درآمد ۲- چرا دولت ها برای تثبیت قیمت ها تلاش می کنند؟ چون در وضعیت تورم، قیمت کالاها و خدمات به سرعت افزایش می یابد و اقتصاد کشور دچار اختلال می شود. به دلیل افزایش قیمت کالاها و خدمات افراد کم درآمد، جامعه برای تامین کالاهای مورد نیاز خود با مشکلات جدی روبه رو می شوند و در نتیجه، سطح رفاه عمومی کاهش می یابد. در این شرایط تلاش دولت بر این است که تا حد ممکن از افزایش قیمت ها جلوگیری کند. ۳- سیاستهای تثبیت اقتصادی را نام ببرید و برای هر یک نمونه هایی ذکر کنید. سیاست تثبیت اقتصادی به دو دسته سیاستهای پولی و سیاست های مالی تقسیم میشود. الف) سیاستهای پولی: از طریق بانک مرکزی برای کنترل حجم پول و حفظ ارزش آن می باشد که یکی کاهش حجم پول در گردش می باشد، مثلا در هنگام تورم، حجم پول در گردش را کاهش می دهد و دیگری افزایش حجم پول در گردش می باشد، مثلا هنگام رکود اقتصادی برای تشویق تولیدکنندگان و ایجاد اشتغال، حجم پول در گردش را افزایش میدهد. ب) سیاست های مالی: از دو ابزار درآمدها و مخارج دولت استفاده میشود و در هنگام تورم یا رکود بسته به شرایط این ابزار متفاوت عمل میکنند. ۴- نقش دولت را در رشد و توسعه اقتصادی به اختصار توضیح دهید. دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی برای کشورهای در حال توسعه به گونه ای که باعث کاهش فاصله آنها با کشورهای توسعه یافته شود، هدف مهمی است. نقش دولت در اقتصاد این هدف مهم را تحت تأثیر قرار می دهد. همان گونه که دولت ها در حرکت جوامع پیشرفته به سمت توسعه تأثیر زیادی داشته اند، در اکثر کشورهای در حال توسعه ی امروزی نیز دولتها با جدیت تمام برای رسیدن به رشد و توسعه بیشتر برنامه ریزی و سیاستگذاری می کنند.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

۵- چرا مقابله با فقر یکی از هدف های مهم دولت هاست؟ چون از دیدگاه اقتصاددانان، رفع فقر و حمایت از اقشار کم درآمد، راهی برای گسترش توسعه اقتصادی و نیز حرکتی در جهت تسریع روند توسعه یافتگی جامعه است، زیرا فقر گسترده میتواند مانعی بر سر راه توسعه ی همه جانبه باشد. ۶- تاثیر چگونگی توزیع درآمد بر توسعه اقتصادی را تجزیه و تحلیل کنید. بین چگونگی توزیع درآمد و توسعه اقتصادی رابطه نزدیک و معناداری وجود دارد. در شرایط توزیع ناعادلانه درآمد و وجود فقر گسترده، معمولا هر گونه برنامه ریزی از طرف دولت برای پیشرفت جامعه و توسعه اقتصادی با مانع روبرو خواهد شد. ولی توزیع عادلانه درآمدها و کاهش فقر می تواند انگیزه قدرتمندی برای همکاری و مشارکت افراد جامعه در فرآیند توسعه اقتصادی ایجاد کند. ۷- دولت فعالیت های خود را در اقتصاد به چه صورت هایی انجام می دهد؟ به دو صورت ۱) عرضه کالاها و خدمات، ۲) وضع مقررات و سیاست گذاری در اقتصاد ۸- دولت چگونه از طريق وضع مقررات و سیاست گذاری می تواند در اقتصاد دخالت کند؟ دولت برای هدایت اقتصاد در مسیر مطلوب و مورد نظر خود و با هدف ایجاد نظم در عرضه فعالیت های اقتصادی و تامین مصالح جامعه، مقررات اجرایی خود را وضع و سیاست هایی را طراحی و با اجرای قوانین و راهبردهای کلان کشور، حکمرانی می کند. همچنین لوایح قانونی را به مجلس شورای اسلامی ارائه می کند که پس از تصویب مجلس به عنوان قانون ابلاغ می شود مثل قانون مالیات، قانون گمرک، قانون بودجه و قانون برنامه پنج ساله. ۹- دولت چه وقت می تواند قوانینی درست و کارآمد در زمینه اقتصاد طراحی کند؟ دولت با در نظر گرفتن تصویری از آینده اقتصاد و مشخص کردن اهداف آن و همچنین شناخت کامل از مسائل مختلف اقتصادی، می تواند قوانینی کارآمد طراحی کند. ۱۰- اهمیت اقتصاد مردمی و ترکیب بهینه دولت و بخش غیردولتی را در اقتصاد به اختصار شرح دهید. در سالهای اخیر در کشور ما توجه جدی سیاستگذاران به ضرورت اقتصاد مردمی و نقش آفرینی و مشارکت بیشتر بخش های خصوصی و تعاونی و عمومی و افزایش توان و اقتدار آنها جلب شده است. دولت ملزم شده است که با واگذاری بخش مهم از فعالیتهای خود در عرصه ی اقتصاد به بخش های غیر دولتی، که در چارچوب سیاست های اجرایی اصل ۴۴ قانون اساسی مطرح شده است و همین طور سپرده ۲۵% از اقتصاد کشور به بخش تعاونی، حضور مستقیم خود را در مدیریت و مالکیت اقتصاد کاهش بدهد و موجبات تقویت اقتصاد مردمی را فراهم سازد. این به معنای حرکت در مسیر دستیابی به ترکیب بهینه از حضور دولت و مشارکت بخش غیر دولتی در اقتصاد کشور است.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

فصل دوم: بودجه و مالیه دولت

- ، - . - . - . - . - . - . -

فعالیت ۱-۲ -.-.-.-.-.-.-.هر صفحه ۹۹ اگر یک خانواده، سازمان یا کشور بودجه نداشته باشد، با چه مشکلاتی مواجه می شود؟ برای اداره خانواده، سازمان یا کشور مخارج و هزینه هایی وجود دارد، که میزان این مخارج در وضعیت های مختلف متفاوت است. همچنین درآمدهایی نیز وجود دارد که پیش بینی این درآمدها و هزینه ها جهت دوام بسیار موثر است. به عبارتی با این پیش بینی می توان متوجه شد که ما در آینده چه وضعیتی خواهیم داشت. همچنین وجود بودجه، الزاماتی ایجاد می کند تا دخل و خرج را با یکدیگر متناسب کنیم تا در آینده با مشکل روبرو نشویم. چون بودجه، سهم امور مختلف در خانواده، سازمان با کشور را مشخص می کند، در صورت نبودن بودجه، نظم مالی در این نهادها برقرار نمی شود، برنامه ها و چارچوب مخارج تنظیم نمی شود و این باعث اختلال در اداره خانواده، سازمان یا کشور می شود. سطح رفاه و امنیت کشور کاهش می یابد و تولیدات و خدمات از رونق می افتند.

فعالیت ۲-۲ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-

ر صفحه ۱۰۰

قانون بودجه سال جاری را از سایت سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور یا مجلس به دست آورید و گزارشی از برخی بندها و تبصره ها تهیه کنید. بودجه سال ۱۳۹۵ کل کشور از حیث منابع بالغ بر نه میلیون و هفتصد و هشتاد و پنج هزار و پانصد و بیست و نه میلیارد و نهصد و هفتاد و چهار میلیون ( ۹.۷۸۵.۵۲۹.۹۷۴.۰۰۰.۰۰۰

) ریال فایل کامل قانون بودجه در سال جاری را می توانید از صفحه اصلی سایت

دانلود کنید.

فعالیت ۳-۲-.-.-.-.-.-...

-.-.-.-.-.- که صفحه ۱۰۱

تحقیق کنید کدام سازمانهای توسعه ای درآمدهای خود را به خزانه داری کل واریز نمی کنند. سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران و شرکت ملی صنایع پتروشیمی فعالیت ۴-۲-.-.-.-.-.-.-.-.-.

.-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۱۰۴

اگر در میان بستگان شما به تازگی کسی معامله ای انجام داده است خانه یا خودرو)، بررسی کنید که چه مقدار مالیات بر نقل و انتقال دارایی پرداخته

است.

با توجه به ارزش خانه یا خودرو، میزان مالیات بر نقل و انتقال دارایی تعیین می شود. مثلا سازمان امور مالیاتی کشور قیمت فروش را مبنای محاسبه مالیات نقل و انتقال انواع خودروی ساخت و مونتاژ داخل برای سال ۱۳۹۴ در نظر گرفته است. مبنای محاسبه خودروهای وارداتی مجموع ارزش گمرکی و حقوق ورودی انواع خودرو است. برای مثال به یک خودروی پژو پارس اتوماتیک با بهای فروش

۳۶ میلیون تومان با مدل ۱۳۹۴ به میزان ۳۶۰ هزار تومان مالیات تعلق می گیرد.

فعالیت ۵-۲-.-.-.-.-.-.-.-.

. - . - . - . - . - . - .

-.-.-.-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۱۰۶

محاسبه مالیات با کدام نرخ، عدالت مالیاتی بیشتری را ممکن می سازد؟ در این مورد در کلاس گفت و گو کنید. به عهده دانش آموز) توضیح: به نظر می رسد مالیات با نرخ تصاعدی بهتر باشد، زیرا به این وسیله از افرادی که درآمد و دارایی بالاتری دارند نسبت به افراد کم درآمد مالیات بیشتری دریافت می شود، به عبارتی با دریافت مالیات با نرخ تصاعدی، تعدیل درآمد و ثروت افراد جامعه تا حدودی میسر می شود. البته به نظر می رسد دریافت مالیات به صورت تصاعدی طبقه ای باز بهتر باشد تا با افزایش درآمد یا دارایی، مالیات از سطوح طبقه بندی شده دریافت گردد.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

فعالیت ۶-۲ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۱۰۸ آثار اقتصادی ، هزینه های صرف شده در آموزش نیروی انسانی (مثلا برای یک پزشک) کدام است؟ الف) برای فرد ا بعضی از آثار این نوع هزینه ها برای فرد عبارت است از: ۱) سلامت جسمی و روانی فرد ۲) به وجود آمدن امکان فعالیت اقتصادی یا کار برای فرد ۳) به وجود آمدن امکان تأمین معیشت برای فرد و خانواده ۴) استقلال مالی فرد ب) برای جامعه بعضی از آثار این نوع هزینه ها برای جامعه عبارت است از: ۱) افزایش سطح بهداشت در جامعه و کاهش مرگ و میرهای ناشی از بیماریها ۲) پرورش انسان های سالم و کارآمد در جامعه ۳) بالارفتن قدرت تولید جامعه و در نتیجه رشد و توسعه ی اقتصادی کشور ۴) کمک به استقلال کشور و عدم وابستگی آن به قدرتهای سلطه گر جهانی من پرسش -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

.-.-.-.-.-.-.-.-کھ صفحه ۱۰۸ ۱- به نظر شما ، بودجه و صورت حساب با هم چه تفاوتی دارند؟ صورت حساب از دفاتر و اسناد استخراج می گردد و به مخارج هزینه شده یا درآمدهای وصول شده مربوط می شود ولی بودجه یک سند پیش بینی درآمد. مخارج و یک برنامه کار برای آینده است. ارقام صورت حساب دقیق است و اما ارقام بودجه به طور تقریبی و تخمینی تعیین می شوند و پس از یک سال تفاوت ارقام پیش بینی شده با مخارج واقعی مقایسه می گردد و درآمدهای واقعی وصول مشخص می شوند. ۲- چگونه میتوان اهداف دولت را به وسیله بودجه ارزیابی کرد؟ با توجه به این که دستگاههای مالی درآمد محدودی دارند و هدف های متعددی برای مصرف این درآمدها وجود دارد، بودجه می تواند بیانگر ارزش نسبی اهداف تعیین شده باشد، بدین ترتیب سهم هر هدف در کل بودجه، نشان دهنده ی اهمیت آن از دید دولت است. اگر دولت برای هدف خاصی اهمیت بیشتری قائل باشد، سهم این هدف را در بودجه افزایش خواهد داد. بنابراین با بررسی سهم اهداف مختلف در بودجه می توان اهمیت آن را از دید دولت بررسی و ارزیابی کرد. ۳- چه تفاوتی بین لایحه بودجه و قانون بودجه هست؟ متن پیشنهادی بودجه را که توسط سازمان مسئول امور بودجه (مدیریت و برنامه ریزی کشور در ایران) تدوین و پس از تصویب هیئت دولت به مجلس تقدیم می شود، لایحه بودجه می نامند. پس از به تصویب رسیدن لایحه بودجه در مجلس شورای اسلامی این لایحه به قانون بودجه تبدیل می شود. ۴- نظارت بر اجرای بودجه به عهده کدام ارگان است و چگونه صورت می گیرد؟ در تمام کشورها حق نظارت بر اجرای بودجه برای مجلس نمایندگان شناخته شده است. معمولا این وظیفه و ارائه سند تفریغ بر عهده دیوان محاسبات است که اعضای آن را مجلس انتخاب می کند. در جمهوری اسلامی به موجب قانون اساسی، دیوان محاسبات مستقیما زیر نظر مجلس شورای اسلامی است. این دیوان وظیفه دارد که به تمام حسابهای وزارتخانه ها، مؤسسات، شرکتهای دولتی و سایر دستگاههایی رسیدگی کند که به گونه ای از بودجه کل کشور استفاده می کنند، تا هیچ هزینه ای از محل اعتبارات مصوب تجاوز نکند و هر وجهی در محل خود به مصرف برسد. ۵- ویژگی های مالیات غیر مستقیم را ذکر کنید. ۱) پرداخت کننده نهایی آن مشخص و معین نیست و امکان انتقال بار مالیاتی بسیار زیاد است. ۲) تمام کسانی که یک کالا را مصرف می کنند، به نسبت مصرف خود و نه به نسبت درآمدشان، مالیات می پردازند.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

۶- در مورد بار مالیاتی و پایه مالیاتی توضیح دهید. گاهی اوقات مودی مالیات (تولیدکننده یا فروشنده)، پرداخت کننده اصلی و نهایی مالیات نیست و چه بسا «با مالیاتی» را به دوش مصرف کننده یا فرد دیگری منتقل کند؛ به طور مثال چون مسکن کالای ضروری است، اگر دولت برای مسکن استیجاری مالیات وضع کند، بار مالیات به مستاجر منتقل میشود و به وی اصابت می کند. آنچه را مالیات بر آن وضع می شود «پایه مالیاتی» می نامند؛ به طور مثال از پاره ای روایات بر می آید که حضرت علی علیه السلام در دوران زمامداری، افزون بر موارد نه گانه بر اسبها نیز زکات بست. در این صورت می گوییم ایشان پایه مالیاتی زکات را افزایش داده اند. ۷- پرداخت های انتقالی چیست و چرا دولت آنها را می پردازد؟ هزینه هایی است که دولت بلاعوض و به صورت هدفمند به منظور تأمین اجتماعی، ایجاد توازن اجتماعی، رفع نابرابری ها، حمایت از تولید یا گروههای خاص پرداخت می کند؛ برای مثال دولت پرداخت هایی را برای حمایت از تولیدکننده (یارانه تولید و یا برای حمایت از نخبگان یا آسیب دیدگان ناشی از حوادث طبیعی انجام می دهد. پرداخت به روستاییان تحت پوشش طرح شهید رجایی و یارانه ای که دولت به منظور ثابت نگه داشتن قیمت ها و عرضه کالاهای اساسی مثل نان، قند، شکر و روغن نباتی هم می پردازد مثال هایی از پرداخت انتقالی است. ۸- چرا عده ای معتقدند که سرمایه گذاری های اجتماعی مهمترین سرمایه گذاری دولت است؟ زیرا سرمایه گذاری های اجتماعی باعث آموزش و تربیت نیروهای متخصص و متعهد می شود و بدون داشتن این نیروها، انجام سایر سرمایه گذاری ها و کسب استقلال اقتصادی فراهم نخواهد شد. مانند سرمایه گذاری در آموزش و پرورش، آموزش عالی، امور فرهنگی و هنر

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

بخش پنجم: اقتصاد جهان و ایران

فصل اول: اقتصاد بین الملل

ال

فعالیت ۱-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

-

-

-

. -

.-.-.-.- که صفحه ۱۱۲

فهرستی از کالاهایی را تهیه کنید که امروزه توسط شما مصرف میشود ولی در زمان پدر بزرگ و مادربزرگ شما به دلیل نبود تجارت بین المللی مصرف نمیشد. اقلامی مانند محصولات دارویی، ظروف کریستال، برخی لوازم برقی، خوراکی مانند سویا، انبه، کاکائو، موز، آناناس

فعالیت ۲-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-کھ صفحه ۱۱۲ در زمینه آموزش بازرگانی در دانشگاههای کشور چه رشته هایی وجود دارد؟ در این باره تحقیق کنید. رشته هایی مثل: مدیریت بازرگانی، اقتصاد، اقتصاد بین الملل، اقتصاد کشاورزی و حقوق بازرگانی که در سطح کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا وجود دارد. (تحقیق بیشتر به عهده ی دانش آموز)

فعالیت ۳-۱ -.-.-.-.-.-.-.

.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۱۱۵

چرا فرش و پسته ایران به خارج صادر می شود؟ در این زمینه تحقیق کنید. ایران به علت داشتن مزیت نسبی در تولید فرش و پسته امکان صدور آنها را دارد. به عبارت دیگر هزینه ی تولید فرش و پسته در ایران نسبت به هزینه ی تولید همین کالا در خارج کمتر است. بنابراین ایران می تواند این نوع کالاها را به مقدار نسبتا زیاد و با کیفیت بهتر تولید کند و به کشورهای دیگر صادر کند. از طرف دیگر کشورهایی که فرش و پسته ایران را می خرند از این راضی هستند، چون برای آنها امکان تولید این کالاها با صرف هزینه کمتر و کیفیت برتر (نسبت به ایران وجود ندارد، کیفیت بهتر فرش و پسته ی ایران و عواملی که باعث میشود هزینه ی تمام شده فرش و پسته در ایران کمتر از کشورهای وارد کننده باشد، عبارتند از: ۱) پایین بودن سطح دستمزد نیروی انسانی ۲) ارزان تر بودن مواد اولیه تولید فرش

۳) شرایط آب و هوایی مناسب برای تولید پسته ۴) تخصص در تولید ۵) تهیه نقشه های اصیل و هنرمندانه فرش ۶) حمایت های نسبی دولت و...

فعالیت ۴-۱ -.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- ھ صفحه ۱۱۷

تحقیق کنید چگونه سیاست نرخ ارز می تواند موجب حمایت از واردکنندگان و صادر کنندگان شود. نرخ مبادله پول رایج یک کشور با پول سایر کشورها را نرخ ارز می گویند. از طریق سیاست نرخ ارز، میران ورود و خروج کالا، خدمات و سرمایه بین یک کشور با سایر کشورها مشخص میشود. در صورت نوسانات نرخ ارز، تولیدکنندگان گرد یا شرکت هایی که اطلاعات دقیقی از نوسانات ارز ندارند، متضرر خواهند شد. در این راستا وارد کنندگان می توانند به خرید ارز زودتر از موعد، اقدام کنند. در هر صورت نوسانات ارزی (افزایش یا کاهش) هم به واردکنندگان و هم به صادرکنندگان کالا سود و زیان می رسانند. در صورت افزایش نرخ ارز، قیمت کالاهای وارداتی به پول داخل کشور افزایش و در نتیجه تقاضا برای این کالاها کاهش خواهد یافت. این کاهش تقاضا به کالاهای وارداتی، مصرف کننده را به سمت کالاهای داخلی سوق می دهد که نتیجه آن، رونق تولید است. از طرفی با افزایش نرخ ارز، قیمت کالاهای صادراتی کشور در بازارهای خارجی ارزان تر خواهد شد و تقاضا برای این کالاها افزایش یافته و موجب رونق صادرات خواهد شد.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

فعالیت ۵-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-..-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-کھ صفحه ۱۲۰ چگونه میتوان در فضای بین المللی حضور داشت و از منافع آن استفاده کرد؟ در کلاس گفت وگو کنید. با استفاده از اصل مزیت نسبی و افزایش توانمندی های علمی و فناوری و نیز تعامل و همکاری دو جانبه یا چند جانبه با کشورهای مختلف و کوشش فراوان در زمینه تقویت اقتصاد داخلی و توجه به زیرساخت های داخلی، آگاهی از نیازمندیهای کشورهای دیگر می توان در فضای بین المللی به فعالیت پرداخت. قطع روابط بین المللی کشور را به انزوا و گوشه گیری از اقتصاد بین الملل می کشاند. کشورهایی همچون کره شمالی به دلایلی سیاسی و نظامی روابط خود را با دنیای پیرامون به حداقل رسانده اند و به همین دلیل از بسیاری از امکانات اقتصادی، تجاری، پزشکی و فرهنگی دورند. البته داشتن روابط بین المللی مستلزم افزایش توانمندی تولیدی، علمی، اجتماعی و سیاسی است که با همت و تلاش به دست می آید و با ارتقاء این رابطه، روز به روز شاهد پیشرفت کشور خواهیم بود.

فعالیت ۶-۱ -.-.-.-.-.-.-.-.

- . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . - . -

هر

صفحه ۱۳۴

در مورد تاثیرات مثبت و منفی تحریم اقتصادی در اقتصاد کشورها در کلاس گفت وگو کنید. تأثیرات منفی تحریم اقتصادی شامل:| ۱) افزایش هزینه مبادلات ۲) سختی صادرات و واردات ۳) کشاندن کشور به انزوا و کاهش ارتباطات با کشورهای دیگر ۴) مشکلات در زمینه ی دارو، غذا، حمل و نقل تأثیر مثبت تحریم اقتصادی شامل: ۱) اتکاء به توانمندیهای داخلی و تولیدات داخلی ۲) کاهش وابستگی به کشورهای خارجی ۳) خروج از اقتصاد تک محصولی

الان فعالیت ۷-۱ -.-.-.-.

-.-.-.-

صفحه ۱۲۳ در مورد نقش مثبت و منفی اتحادیه ها و سازمانهای بین المللی در کلاس گفت وگو کنید. گاهی یک کشور برای رونق اقتصادی به کمک های اقتصادی و یا فناوری تجاری کشورهای دیگر نیازمند است و با عضویت در اتحادیه ها و سازمانهای بین المللی ارتقا می یابد و در صورت تحریم نیز میتواند از پشتیبانی کشورهای عضو بهره مند شود، اما گاهی سیاستهای حاکم بر اتحادیه ها و سازمان های بین المللی، به ضرر اقتصاد آن کشور اعمال می شود. مثلا ممکن است قدرت های برتر، اهداف سودجویانه و سلطه طلبانه ای در پیش بگیرند و در جهت فشار به آن کشور عمل کنند. و پرسش -.-.-.-.-.-.-.-.

صفحه ۱۲۳ 1- به نظر شما، چرا کشورها به تجارت بین الملل روی می آورند؟ شرایط و امکانات طبیعی یا فن آوری موجود در هر کشور سبب می شود که ساکنان آن کشور به تولید کالاهای خاص بپردازند. برای مثال: انار و فرش در اغلب کشورهای دنیا و آناناس در ایران تولید نمی شود یا بسیاری از واکسن ها در کشورهای همسایه ی ما هنوز امکان تولید ندارد؛ در عین حال مردم هر کشور نیازهای گوناگونی دارند که اغلب، امکانات داخلی برای رفع آنها کافی نیست؛ از این رو کشورهای مختلف باید از طریق تجارت بین الملل، نیازهای متقابل یکدیگر را برطرف کنند. ۲- محدودیت هایی را ذکر کنید که در گذشته مانع رشد و توسعه تجارت بین الملل میشد. ۱) موانع قانونی، ناامنی و ضعف دولتها: در گذشته، ناامنی و ضعف دولت ها در حاکمیت بر سرزمین خود مانع می شد که افراد با خاطری مطمئن به تجارت بپردازند. مثلا برای جابجایی کالا از شهری به شهری دیگر با خطر حمله دزدها و راهزن ها مواجه میشدند. ۲) هزینه های تجارت: در گذشته، نبود وسایل حمل و نقل و راه های مناسب، هزینه های تجارت را به شدت افزایش می داد، به طوری که به ناچار حمل و نقل کالاها فقط در فواصل کوتاه و نزدیک انجام میشد.

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

٣- عواملی که انگیزه تجارت بین الملل را در افراد ایجاد می کند یا آن را از بین می برد، برشمرید. ۱) یکسان نبودن منابع و عوامل تولید ۲) یکسان نبودن کشورها از نظر دسترسی به فن آوری ۳) تولید فراوان و یافتن بازار جدید جهت فروش کالا یا تهیه مواد خام اولیه و سود بیشتر ۴) وضعیت اقلیمی متفاوت که در اقتصاد، همه عوامل فوق تحت یک عنوان به نام مزیت نسبی مطرح می گردند. ۴- مزیت مطلق و مزیت نسبی چیست؟ | مزیت مطلق: هرگاه تولید محصولی در یک کشور نسبت به کشور دیگر مقرون به صرفه تر باشد، به عبارت دیگر مزیت اقتصادی داشته باشد، در این صورت می گوییم کشور اول نسبت به کشور دیگر در تولید آن محصول مزیت مطلق دارد. مثلا کشور ایران در زمینه ی تولید محصولات کشاورزی نسبت به کشور کنیا مزیت مطلق دارد، به عبارتی در شرایط یکسان (سرمایه، دانش فنی۔ نیروی کار ایران محصول بیشتری نسبت به کشور کنیا برداشت می کند. مزیت نسبی: مزیت نسبی یا برتری نسبی اصلی است که بر اساس آن هر منطقه یا کشور باید کالایی را تولید کند که هزینه ی تولید آن در مقایسه با سایر نقاط کمتر باشد. رعایت اصل مزیت نسبی به وسیله ی کشورها باعث می شود نوعی تقسیم کار و تخصص در تولید کالاها به وجود می آید. یعنی هر کشور به تولید کالاهایی می پردازد که دارای مزیت نسبی در مقایسه با کشورهای دیگر است. آن گاه به نفع کشورها است که کالاهای تولید شده ی خود را با یکدیگر مبادله کنند، بنابراین رعایت اصل مزیت نسبی باعث افزایش تجارت بین الملل می شود. ۵- وضعیت اقلیمی چگونه بر تجارت بین الملل تأثیر می گذارد؟ تنوع آب و هوایی و وضعیت طبیعتی متفاوت در سرزمین های مختلف، باعث می شود که هر سرزمین زمینه ی تولید محصولات خاصی را داشته باشد؛ برای مثال؛ خشکبار در وضعیت آب و هوایی برخی نقاط ایران و میوه های استوایی در موقعیت آب و هوایی کشورهای استوایی به عمل میاید. ۶- مصرف کنندگان از تجارت بین الملل چه سودی میبرند؟ | الف) واردات کالاهای خارجی به مصرف کنندگان امکان می دهد که از کالاهای گوناگون و ارزان استفاده کنند؛ زیرا کالاهای خارجی در صورتی وارد کشور می شوند که از کالاهای مشابه داخلی ارزان تر و مرغوب تر باشند یا مشابه آنها در داخل تولید نشود. ب) صادرات کالا به خارج سبب می شود که مصرف کنندگان، ارز لازم برای پرداخت بهای کالاهای ضروری وارداتی را به دست آورند. ۷- انواع سیاست های تجاری را نام ببرید؛ در چه مواردی از آنها باید بهره جست؟ ۱) حمایت از تولیدکنندگان داخلی ۲) کاهش وابستگی خود به کشورهای دیگر و کالاهای وارداتی ۳) تشویق صادرکنندگان داخلی به نفوذ به بازارهای جهانی ۴) تشویق سرمایه گذاران خارجی به سرمایه گذاری در داخل معمولا کالاها و صنایع راهبردی (مثل صنایع دفاعی، انرژی و گندم) و صنایع نوزاد (مثل برخی فناوری های نوین) که در ابتدای عمر خود هستند و توان رقابت با صنایع خارجی را دارند در همه ی کشورهای دنیا مشمول حمایت می شوند. ۸- تحریم اقتصادی چیست و چگونه بر اقتصاد کشور تاثیر می گذارد؟ انواع مانع تراشی های دولت های بزرگ بر سر راه صادرات و واردات کالا، خدمات، مبادلات بانکی، مالی و بیمه ها با کشور دیگر (تحریم شوند که بر اقتصاد کشور مورد نظر آسیب وارد می آورد تحریم اقتصادی نام دارد. یکی از ابزارهای رقابت و یا جنگ اقتصادی «تحریم اقتصادی» است. کشورهای زورگو با اهداف اقتصادی (کسب منافع بیشتر) سیاسی (براندازی یا اعمال فشار) و یا حتی به عنوان ابزار مکمل جنگ نظامی از تحریم اقتصادی استفاده می کنند. تحریم ها موجب می شود تا هزینه های تولید در یک کشور بالا برود و یا بر اثر جلوگیری از ورود مواد اولیه و خام به صنایع تولیدی آن کشور، بخشی از اقتصاد آن کشور از رونق بیفتد و وابستگی ایجاد شود. در برخی موارد نیز کشور تحریم شده مجبور می شود کالای مورد نیاز خود را با قیمتی گران تر و از بازار سیاه تهیه کند.

|

۳۵

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

فصل دوم: اقتصاد ایران

فعالیت ۱-۲ -.-.-.-.-.-.

-

صفحه ۱۲۸

در مورد تحولات اقتصادی ایران از سال ۱۳۰۰ تا زمان پیروزی انقلاب گفت وگو کنید. در این دوران، سرمایه گذاری در صنایع و کشاورزی و علمی و آموزشی از سوی مقامات حاکم صورت می گرفت و در نتیجه این صنایع به صورت وابسته به حکومت و دولت در می آمدند. از طرفی با تسلط دولت بر اقتصاد، سرمایه گذاری خصوصی کاهش یافت. افزایش فروش و قیمت نفت به دولت امکان اجرای برنامه های اقتصادی آرمانی را داده بود. در این برنامه ها شرکت های اقتصادی خارجی در اجرای طرح ها دست برتر را داشتند و این به نبود تکنولوژی مناسب در کشور مربوط میشد و نوعی وابستگی ایجاد می کرد. اجرای برنامه های اقتصادی با توسعه اجتماعی و سیاسی هماهنگی نداشت و در نتیجه، این دستاوردهای اقتصادی پشتوانه ملی کسب نکرد.

فعالیت ۲-۲ -.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۱۳۱

با مراجعه به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، گزارش مختصری از اصل ۴۴ به کلاس ارائه کنید. اصل چهل و چهارم قانون اساسی با تعیین سه بخش مهم در اقتصاد، گستره فعالیت آنها را مشخص میسازد: «نظام اقتصاد جمهوری اسلامی ایران بر پایه سه بخش دولتی، تعاونی و خصوصی با برنامه ریزی منظم و صحیح استوار است. بخش دولتی شامل کلیه صنایع بزرگ، صنایع مادر، بازرگانی خارجی، معادن بزرگ، بانکداری بیمه، تامین نیرو، سدها و شبکه های بزرگ آبرسانی، رادیو و تلویزیون، پست و تلگراف و تلفن، هواپیمایی، کشتیرانی، راه و راه آهن و مانند این است که به صورت مالکیت عمومی و در اختیار دولت است. بخش خصوصی شامل آن قسمت از کشاورزی، دامداری، صنعت، تجارت و خدمات می شود که مکمل فعالیت های اقتصادی دولتی و تعاونی است. مالکیت در این سه بخش تا جایی که با اصول دیگر این فصل مطابق باشد و از محدوده قوانین اسلام خارج شود و موجب رشد و توسعه اقتصادی کشور گردد و مایه زیان جامعه نشود، مورد حمایت قانون جمهوری اسلامی است. تفضيل ضوابط و قلمرو و شرایط هر سه بخش را قانون معین می کند. در این اصل بر خصوصی سازی هم تأکید شده است.

فعالیت ۳-۲-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-..

-.-.-.-.-.-.-.-

صفحه ۱۳۲|

کشورها برای حفاظت از محیط زیست خود، صیانت از منابع طبیعی و کاهش آلودگی آب و هوا، چه اقداماتی را انجام داده اند؟ در این مورد گفت وگو کنید. هماهنگی و جلب همکاری با کشورهای دیگر، در جهت کاستن از آلودگی های زیست محیطی، اختصاص بودجه مخصوص برای صیانت از منابع طبیعی و کاهش آلودگی، توجه به آموزش شهروندان در جهت حفاظت از محیط زیست، برچیدن یا کاهش صنایع آلاینده مانند از رده خارج کردن خودروهای آلاینده، استفاده از فناوری های برتر و تکنولوژی های جدید. با توجه به اهمیت محیط زیست به خصوص برای کشورهای توسعه یافته، قوانین و مقررات مدنی برای حفظ محیط زیست تنظیم شده است و پیگیری های قانونی انجام میگیرد. جلوگیری از ساخت و ساز در محیط های حفاظت شده، حفاظت از منابع طبیعی، کنترل آلاینده های محیط زیست، کمک به رسیدن به توسعه پایدار، اجرای اقتصادی سبز، همه و همه اقداماتی است که برای حفاظت از محیط زیست صورت می گیرد.

فعالیت ۴-۲-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-کھ صفحه ۱۳۳

در مورد تحولات اقتصادی ایران از پیروزی انقلاب تا پایان دهه اول انقلاب گفت وگو کنید. در این دوره اقتصاد ایران به شدت تحت تاثیر حوادث انقلاب و جنگ قرار گرفت، واقعه انقلاب باعث به هم خوردن اوضاع حاکم بر اقتصاد ایران شد. صنایع نفتی کشور که بیشترین سهم را در اقتصاد ایران داشت، به دلیل تعطیلی و یا شرایط اضطراری بازده پایینی داشت. شرکتهای خصوصی آنچنانی در ایران وجود نداشت که بتواند در شرایط انقلاب به فعالیت خود ادامه دهد. بسیاری از سرمایه داران وابسته به حکومت هم سرمایه های خود را به

|

۳۵

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

فصل دوم: اقتصاد ایران

فعالیت ۱-۲ -.-.-.-.-.-.

-

صفحه ۱۲۸

در مورد تحولات اقتصادی ایران از سال ۱۳۰۰ تا زمان پیروزی انقلاب گفت وگو کنید. در این دوران، سرمایه گذاری در صنایع و کشاورزی و علمی و آموزشی از سوی مقامات حاکم صورت می گرفت و در نتیجه این صنایع به صورت وابسته به حکومت و دولت در می آمدند. از طرفی با تسلط دولت بر اقتصاد، سرمایه گذاری خصوصی کاهش یافت. افزایش فروش و قیمت نفت به دولت امکان اجرای برنامه های اقتصادی آرمانی را داده بود. در این برنامه ها شرکت های اقتصادی خارجی در اجرای طرح ها دست برتر را داشتند و این به نبود تکنولوژی مناسب در کشور مربوط میشد و نوعی وابستگی ایجاد می کرد. اجرای برنامه های اقتصادی با توسعه اجتماعی و سیاسی هماهنگی نداشت و در نتیجه، این دستاوردهای اقتصادی پشتوانه ملی کسب نکرد.

فعالیت ۲-۲ -.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.-.-.- که صفحه ۱۳۱

با مراجعه به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، گزارش مختصری از اصل ۴۴ به کلاس ارائه کنید. اصل چهل و چهارم قانون اساسی با تعیین سه بخش مهم در اقتصاد، گستره فعالیت آنها را مشخص میسازد: «نظام اقتصاد جمهوری اسلامی ایران بر پایه سه بخش دولتی، تعاونی و خصوصی با برنامه ریزی منظم و صحیح استوار است. بخش دولتی شامل کلیه صنایع بزرگ، صنایع مادر، بازرگانی خارجی، معادن بزرگ، بانکداری بیمه، تامین نیرو، سدها و شبکه های بزرگ آبرسانی، رادیو و تلویزیون، پست و تلگراف و تلفن، هواپیمایی، کشتیرانی، راه و راه آهن و مانند این است که به صورت مالکیت عمومی و در اختیار دولت است. بخش خصوصی شامل آن قسمت از کشاورزی، دامداری، صنعت، تجارت و خدمات می شود که مکمل فعالیت های اقتصادی دولتی و تعاونی است. مالکیت در این سه بخش تا جایی که با اصول دیگر این فصل مطابق باشد و از محدوده قوانین اسلام خارج شود و موجب رشد و توسعه اقتصادی کشور گردد و مایه زیان جامعه نشود، مورد حمایت قانون جمهوری اسلامی است. تفضيل ضوابط و قلمرو و شرایط هر سه بخش را قانون معین می کند. در این اصل بر خصوصی سازی هم تأکید شده است.

فعالیت ۳-۲-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-..

-.-.-.-.-.-.-.-

صفحه ۱۳۲|

کشورها برای حفاظت از محیط زیست خود، صیانت از منابع طبیعی و کاهش آلودگی آب و هوا، چه اقداماتی را انجام داده اند؟ در این مورد گفت وگو کنید. هماهنگی و جلب همکاری با کشورهای دیگر، در جهت کاستن از آلودگی های زیست محیطی، اختصاص بودجه مخصوص برای صیانت از منابع طبیعی و کاهش آلودگی، توجه به آموزش شهروندان در جهت حفاظت از محیط زیست، برچیدن یا کاهش صنایع آلاینده مانند از رده خارج کردن خودروهای آلاینده، استفاده از فناوری های برتر و تکنولوژی های جدید. با توجه به اهمیت محیط زیست به خصوص برای کشورهای توسعه یافته، قوانین و مقررات مدنی برای حفظ محیط زیست تنظیم شده است و پیگیری های قانونی انجام میگیرد. جلوگیری از ساخت و ساز در محیط های حفاظت شده، حفاظت از منابع طبیعی، کنترل آلاینده های محیط زیست، کمک به رسیدن به توسعه پایدار، اجرای اقتصادی سبز، همه و همه اقداماتی است که برای حفاظت از محیط زیست صورت می گیرد.

فعالیت ۴-۲-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-کھ صفحه ۱۳۳

در مورد تحولات اقتصادی ایران از پیروزی انقلاب تا پایان دهه اول انقلاب گفت وگو کنید. در این دوره اقتصاد ایران به شدت تحت تاثیر حوادث انقلاب و جنگ قرار گرفت، واقعه انقلاب باعث به هم خوردن اوضاع حاکم بر اقتصاد ایران شد. صنایع نفتی کشور که بیشترین سهم را در اقتصاد ایران داشت، به دلیل تعطیلی و یا شرایط اضطراری بازده پایینی داشت. شرکتهای خصوصی آنچنانی در ایران وجود نداشت که بتواند در شرایط انقلاب به فعالیت خود ادامه دهد. بسیاری از سرمایه داران وابسته به حکومت هم سرمایه های خود را به

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

خارج منتقل کرده بودند. سپس وضعیت جنگی، شرایط فوق العاده ای برای اقتصاد ایران برقرار کرد و دولت انقلابی مجبور شد برای رفع نیازهای اولیه مردم به تشکیل تعاونی های مصرف برخی از کالاهای اساسی مبادرت ورزد. دولت به ناچار بر اقتصاد حاکم شد تا بر شرایط حاکم فائق آید. به تدریج با فروکش کردن جنگ، توجه به اصل خصوصی سازی و کاستن از نقش دولت مورد توجه قرار گرفت.

|

پرسش -.-.-.-.-.-.-.-.-.

. - . - . -

صفحه ۱۳۴

١- اقتصاد ایران در دوران صفویه چه ویژگی هایی داشت؟ در نیمه اول حکومت صفویه، علاوه بر یکپارچگی سیاسی، اقتصاد یکپارچه و مستقلی شکل گرفت، که با سایر لایه های دینی و اجتماعی و فرهنگی کشور هماهنگی مناسبی داشت. اما دوره ی پایانی حکومت صفویه، حمله افغان و حتی کشورگشایی نادر و دست اندازی به اقتصاد هند، اقتصاد ایران را تضعیف و از کانون تحولات دور کرد. حاکمان وقت از موقعیت جهان و وظایف خطیر تاریخ خود تصور درستی نداشتند و بدین دلیل نتوانستند با انتخاب روش درست و بهره برداری از اوضاع خاص آن زمان، جریان پیشرفت و نوسازی را آغاز کنند. ۲- چه عواملی موجب تضعیف اقتصاد ایران در دوران قاجار شد؟ بی کفایتی و عیاشی حکام قاجار۔ تلاش حاکمان صرف تحکیم پایه های حکومت خود افزودن بر خزانه از طریق غارت دسترنج مردم- اعطای امتیازات به وابستگان و خادمان خود تأمین هزینه های گزاف دربار، سفرهای خارجی و تجملات۔ از دست دادن بخش های مهمی از سرزمین و منابع ایران هزینه های شکست در جنگ۔ عهدنامه های ننگین و مبالغ جریمه های گزاف آنها بی توجهی به سرمایه های انسانی و اجتماعی سیاست های رکودی و انقباضی (افزایش بیش از حد مالیات)۔ نبود برنامه ریزی و قانون گذاری اقتصادی۔ اعطای امتیاز به شرکتها و کشورهای استعماری تاسیس بانکهای روسی و انگلیسی۔ سیل کالاهای خارجی- همگی در دوران قاجار، صدمات جدی بر ساختار اقتصاد ایران وارد کرد. ۳- آسیبهای برجای مانده بر پیکر اقتصاد ایران از دوره پهلوی را نام ببرید. تعدی حکومت پهلوی بر موقوفات و مالکیت خصوصی و عمومی واگذاری منابع نفتی و معدنی به بیگانگان اجرای برنامه موسوم به انقلاب سفید (که به کشاورزی و اقتصاد روستایی لطمه زد)- توسعه صنایع مونتاژ مصرف کالاهای کشورهای پیشرفته به ازای صادرات نفت۔ وابستگی دولت به واردات کالاها۔ غفلت از اقتصاد مردمی، آسیب هایی بر پیکر اقتصاد وارد کرد. ۴- ویژگی های اساسی نظام اقتصادی کشور را از دیدگاه قانون اساسی فهرست کنید. ۱) اقتصاد وسیله است، نه هدف. ۲) تأمین استقلال و رهایی از وابستگی ۳) تلاش برای ریشه کن کردن فقر ۴) توجه به شأن و منزلت انسان ۵- در اصل چهل و سوم قانون اساسی برای رسیدن به استقلال اقتصادی بر چه نکات محوری تاکید شده است؟ در اصل چهل و سوم به حفظ آزادگی انسان، تأمین نیازهای اساسی برای همه، تأمین شرایط و امکانات کار برای همه، قرار دادن وسایل کار در اختیار کسانی که قادر به کارند، رعایت آزادی انتخاب شغل، منع ضرر زدن به دیگران و انحصار و احتکار، منع اسراف و تبذیر، استفاده از علوم و فنون و تربیت افراد ماهر جهت توسعه و پیشرفت اقتصاد، جلوگیری از سلطه اقتصادی بیگانه و تاکید بر افزایش تولیدات کشاورزی، دامی و صنعتی تأکید شده است. ۶- قانون اساسی، مشروع بودن مالکیت را چگونه مورد توجه قرار داده است؟ بر اساس اصول ۴۷ و ۴۹ قانون اساسی، ضمن محترم شمردن مالکیت مشروع که با رعایت قوانین کشور ایجاد میشود، بر مبارزه با ثروت اندوزی از روش های غیرقانونی و نامشروع و بازگرداندن ثروتهای ناشی از این گونه اعمال، تأکید شده است. ۷- قانون اساسی برای رفع تبعیض بین مناطق کشور، دولت را به چه کارهایی مکلف کرده است؟ دولت باید سعی کند موجبات رشد و شکوفایی تمام مناطق کشور را فراهم می آورد و با توجه مضاعف به مناطق محروم، بکوشد نابرابری بین مناطق را کاهش دهد و از بین ببرد. ۸- در قانون اساسی به منظور حفظ محیط زیست و توسعه پایدار چه تدبیری اندیشیده شده است؟ اصل پنجاهم قانون اساسی، حفاظت محیط زیست را وظیفه عمومی می داند و بر ممنوعیت فعالیت های اقتصادی که تخریب غیر قابل جبران محیط زیست را به همراه داشته باشد و در نتیجه، امکان توسعه پایدار را از کشور بگیرد، تأکید کرده است.

۳۷

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

فصل سوم: اقتصاد ایران در مسیر پیشرفت

فعالیت ۱-۳ -.-.-.-.-.-.

.-.-.-.-.-.-کھ صفحه ۱۳۸

چند مورد از شعارهای سال را انتخاب کرده و در کلاس در مورد ضرورت ها و آسیب هایی که به طرح این راهبردها منجر شده است، بحث کنید. به عنوان مثال شعار سال ۱۳۷۵ مبارزه با اسراف و زیاده روی بود. به تمام سازمانها و نهادها ابلاغیه هایی جهت دوری از تجملات و مصرف گرایی و صرفه جویی در منابع و انرژی شده بود، منتهی این فعالیت ها در سازمان هایی مثل صدا و سیما که همه روزه میلیونها مخاطب دارد، آنچنان اجرا نمی۔ شد و به همین دلیل مبارزه با اسراف تحت الشعاع قرار گرفت. شعار سال ۱۳۸۸ اصلاح الگوی مصرف بود. با توجه به شرایط نامناسب منابع آبی در کشور، میزان و چگونگی مصرف شهروندان باید اصلاح شود. همین طور در زمینه مصرف انرژی های سوخت، می توان به تولید خودروهایی با مصرف کمتر دست زد و یا از وسایل نقلیه عمومی جهت کاستن از اتلاف انرژی روی آورد. در این صورت با صرفه جویی در منابع داخلی می توان امیدوار بود که در شرایط سخت هم به رونق اقتصادی دست یافت، اما در صورت نبود آگاهی عمومی، اتلاف منابع به همراه هزینه های سنگین برای اقتصاد کشور نتایج ناگواری به بار می آورد. فعالیت ۲-۳ ...........................

-.-.-.-.- كه صفحه ۱۴۰

با مراجعه به سایت مجمع تشخیص مصلحت نظام، در مورد رابطه سیاست های ابلاغی فوق و تحقق چشم انداز بحث کنید. سیاست های کشور باید در جهت تحقق سند بیست ساله جمهوری اسلامی ایران، تا سال ۱۴۰۴ تنظیم شود. بدین منظور مقتضیات فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی کشور در جهت توسعه لحاظ می شود و سیاست هایی نظیر مردم سالاری دینی، عدالت اجتماعی، آزادی های مشروع و حفظ کرامت انسان مورد توجه قرار میگیرد. در حوزه های دیگر برخورداری از دانش پیشرفته، فناوری برتر در تولید ملی، محیط امن، مستقل و مقتدر با سامانه دفاعی لازم شمرده شد. تعهد کاری، مسئولیت پذیری، روحیه تعاون، داشتن تعامل سازنده با دیگر کشورها، همگرایی اسلامی در جهان اسلام و... از موارد لازم در این چشم انداز مطرح شده است.

فعالیت ۳-۳-................

.-.-.- ھ صفحه ۱۴۱

تحقیق کنید در چه کشورهایی و چگونه برنامه مقاوم سازی اقتصادی اجرا شده است؟ در کشورهایی که دارای موقعیت حساس راهبردی و جغرافیایی هستند و رقبای منطقه ای و فرامنطقه ای زیادی می توانند به اقتصاد آن کشور ضربه بزنند، یا کشورهایی که در اثر محدودیت های منابع طبیعی و یا مسائل سیاسی، اقتصاد آسیب پذیری دارند. معمولا در این کشورها، علاوه بر جذب سرمایه های خارجی، بیشتر به نیروهای داخلی تولید کشور خود تکیه دارند. هم دولت فعالانه حضور دارد و هم با زمینه سازی های گوناگون، بخش خصوصی و مشارکتهای مردمی را به سمت اقتصاد ملی جذب کرده است.

له

فعالیت ۴-۳-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-

صفحه ۱۴۲

یک شرکت دانش بنیان را معرفی کنید و در مورد فعالیتهای دانش بنیان آن بحث کنید. برای نمونه مدرن اندیشان  

گام به گام اقتصاد پایه دهم رشته انسانی و معارف | کل کتاب

فعالیت ۵-۳-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-کھ صفحه ۱۴۳ فهرستی از کالاها و فناوری هایی را ارائه کنید که در دوران تحریم، متخصصان ایرانی توانستند جایگزین کنند. نظامی: تولید موشکهای تدافعی (کروز، بالستیک فوق سریع ضد رهگیری و...) پروژه های فضایی: موشک های ماهواره (امید و مصباح) پزشکی: ساخت دارو (ایدز و دیابت، نانو دارو، ضدسرطان)، تولید پلاسما، پیوند اعضا الکترونیکی: نشاندن هواپیمای بدون سرنشین RQ170 توضیح این که در دوران تحریم در زمینه های مختلف مانند صنعت، پزشکی، هسته ای، کشاورزی و نظامی و... پیشرفت هایی به دست آمده است. در صنایع سدسازی، لوازم هواپیما، صنعت کشتی سازی، صنعت نفت و نانو پیشرفتهایی حاصل شده است. در صنعت پزشکی، جراحیهایی مطابق با جدیدترین تکنولوژی جهان، شبیه سازی، داروسازی، در زمینه انرژی هسته ای، در زمینهی کشاورزی، اصلاح نباتات، سموم کشاورزی و امور دام، در زمینه نظامی، ساخت موشکهای دوربرد و میان برد، زیردریایی، تونل سازی و ... که همگی در سایه اتکا بر توانمندی های داخلی و متخصصان کشورمان صورت گرفته است.

| پرسش -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

- .-

صفحه ۱۴۴ 1- منظور از ریل گذاری اقتصادی چیست؟ سیاستهای کلی کشور، مسیر اصلی اقتصاد را مشخص می کند. تاکنون بیش از ده سیاست کلی در زمینه اقتصاد توسط مقام معظم رهبری مشخص و ابلاغ شده است. توجه به این سیاست ها موجب می شود قطار اقتصاد در ریل خود حرکت کند و به مقصد نهایی برسد. ۲- چه تصویری از اقتصاد ایران در چشم انداز ۱۴۰۴ ارائه شده است؟ | در سال ۱۶۰۶ ه. ش اقتصاد کشور در وضعیت و موقعیت (مقصد) تعیین شده بدین صورت خواهد بود: «کشوری با جایگاه اول اقتصادی در سطح منطقه آسیای جنوب غربی، ارتقای نسبی سطح درآمد سرانه، رسیدن به اشتغال کامل و... لازم است که شاخصهای کمی کلان برنامه های توسعه و بودجه های سالانه مانند میزان سرمایه گذاری، درآمد سرانه، تولید ناخالص ملی، میزان اشتغال و تورم، کاهش فاصله درآمد میان دهکهای بالا و پایین جامعه باید متناسب با این سند چشم انداز تنظیم و تعیین شود.» ۳- چند مورد از مولفه های اصلی اقتصاد مقاومتی را نام ببرید. 1) درونزایی ۲) برونگرایی و گسترش ارتباطات ۳) پیشرو، مولد و فرصت ساز 4) مدیریت مصرف و بهره وری حداکثری 5) اقتصاد دانش بنیان. 1) اقتصاد مردمی ۷) توزیع عادلانه ثروت و درآمد ۸) مقاوم سازی در برابر فشارها و تهدیدات ۹) توان تحریم شکنی ۱۰) کاهش اتکای بودجه و تراز تجاری به درآمدهای نفتی و- اقتصاد مردمی را توضیح دهید. برنامه ریزی مناسب برای مقاوم سازی اقتصاد، مستلزم توانمندسازی مردم در همه ابعاد است، زیرا پیشرفت اقتصاد در هر کشور در گروی پیشرفت اقتصادی آحاد مردم است. رشد اقتصادی بهتر است به رشد توانمندی (سرمایه انسانی و ارتقای قدرت تولیدی عموم مردم استوار گردد تا پیشرفت اقتصادی مطمئن تری را در پی داشته باشد. در اقتصاد مردمی، برنامه های دولت، زمینه ساز افزایش مشارکت مردم در اقتصاد است.