واژه ها :

جان : روح حق : خداوند فکرت : فکر ، اندیشه ، تفکر

خرد : عقل برافروخت : روشن کرد تاب : طاقت ، توانایی ، تحمل

فضل : احسان ، بخشش از بهر : برای عالم : جهان ، دنیا

دیده : آنچه دیده شده ، چشم فیض : بخشش ، عطا ، لطف نزد : پیش

جمله : همه ، تمام تجلی : پیدا شدن فروغ : نور ، پرتو تعالی : بلند مرتبه ، برتر

معنی بیت ها :

به نام خدایی آغاز می کنم که به روح و جان انسان قدرت فکر کردن آموخت

دل انسان را با نور علم و نور معرفت روشن و هدایت کرد

نکته :

چراغ دل ) دل به چراغ ماننده شده است ( چراغ

چراغ و نور : مراعات نظیر

بیت سه جمله دارد . در جمله اول فعال آغاز می کنم بعد از به نام آن که حذف شده است

فکرت نقش مفعولی دارد

چراغ دل ترکیب اضافی است و نقش مفعولی دارد

ت در کلمه فکرت مربوط به خود کلمه است یعنی ضمیر به حساب نمی آید

از بخشش خداوند هر دو جهان ) دنیا و آخرت ( نورانی شد ) هر دو عالم پر از بخشش خداوند است ( و از لطف

خداوند جسم خاکی انسان به گلستانی با طراوت تبدیل می شود

منظور از خاک آدم جسم انسان است و این مصراع به آفرینش انسان اشاره می کند

تمام پدیده های جهان را نشانه ای و نوری از عظمت و دانش خداوند بدان

خداوند آن قدر در تمام پدیده ها وجود دارد و آشکار است که پنهان به نظر می رسد و ما او را نمی بینیم

نکته :

این بیت از دو جمله ) مصراع اول ( امری است و جمله دوم ) مصراع دوم ( خبری است

عقل انسان تحمل درک عظمت و دانش خداوند را ندارد

برای درک حقیقت خداوند دنبال راه دیگری برو ) خداوند را باید با چشم دل درک کرد (

نکته :

تاب به خرد نسبت داده شده است یعنی شخصبت بخشی

بیت از دو جمله تشکیل شده است . جمله اول خبری و جمله دوم امری است .

را در مصراع اول نشانه ی مفعولی نیست بلکه به معنی برای و حرف اضافه است

در مصراع اول مفعول وجود ندارد

در مصراع دوم او به خداوند بر می گردد

هر کسی کم یا زیاد درباره عظمت و دانایی خداوند توصیفی می گوید

در واقع درک و میزان دانایی خود را بیان کرده است

نکته :

کم و بیش با هم تضاد دارند

او به خداوند بر می گردد

پیش آن کسی که روح و انش محل تابش یا جلوه گاه نور معنوی خداوند است

تمام جهان مانند کتابی است که هر صفحه اش راهی برای شناخت خداوند بلند مرتبه است

نکته : ش در جانش مضاف الیه است و جانش ترکیب اضافی است یعنی جان او

جان و همه عالم نقش نهاد دارند

شبستری ، شیخ محمود ) قرن هشتم هجری (

از عارفان مشهور ایرانی است که نوشته ها و سروده هایی در زمینه عرفان اسلامی دارد . معروف ترین اثر او که به

شعر است مثنوی گلشن راز نامیده می شود

معرفت کردگار

نوع نثر : قدیمی ساده و روان

برگرفته از : تاریخ بلعمی ، ابوعلی بلعمی

واژه ها :

خلق : مردم زار : ناتوان ، ضعیف

خالق: آفریدگار ، خلق کننده غنیمت : فرصت مناسب ، سود

سپاس داری : سپاس گزاری ، شکرگزاری مشاجره : بحث – نزاع

ربیع : بهار غنیمت : چیزی که بدست می آید – فرصت مناسب

بباید : لازم و شایسته است گلشن : گلستان

موزون : دارای وزن و آهنگ سنجیده حک : کندن – تراشیدن

اندیشه کردن : فکر کردن معرفت : شناخت

قمری : پرنده ی خاکستری رنگ و کوچک تر از کبوتر غفلت : نادانی ، بی توجهی

نظر : عقیده : فکر مرغزار : چمنزار ، سبزه زار

هوشیار : انسان خردمند گردون : آسمان

معنی نثرها :

این همه خلق را که شما می بینید بدین چندین بسیاری ، این همه را خالقی است که آفریدگار ایشان است و

نعمت بر ایشان از وی است

آدم های بسیاری را که می بینید آفریننده ای دارند که آن ها را آفریده است و به همه ی آن ها مال و روزی

بخشیده است

آفریدگار را بباید پرستیدن و بر نعمت او سپارس داری باید کردن

شایسته است که خداوند را ستایش کنیم و نسبت به نعمت و روزی او شکرگزار باشیم

اندیشه کردن اندر کار خالق و مخلوق ، روشنایی افزاید اندر دل و غفلت از این و نا اندیشیدن . تاریکی افزاید اندر

دل و نادانی و گمراهی است

فکر کردن در کار خدا و آفریده هایش سبب گمراهی و بینش انسان ها می شود و بی توجهی نسبت به کار خداوند

و فکر نکردن به آن سبب گمراهی و نادانی وجود انسان ها می شود

نکته :

اندیشه کردن و نا اندیشیدن : تضاد

خالق و مخلوق : تضاد

روشنایی و تاریکی : تضاد

اندیشه کردن و نا اندیشیدن فعل نیست و جمله هم به حساب نمی آید .

اندیشه کردن و نا اندیشیدن می توانند هم خانواده باشد مانند حالق و مخلوق

معنی بیت ها

قالب شعر : غزل

شاعر : سعدی

باد خوش بهار از طرف چمنزار وزید و دوباره آواز سوزناک پرندگان به آسمان بلند شد

باد بهاری و مرغ زار ترکیب وصفی هستند

نکته :

به گردون رسید : کنایه از بلند شدن صدا به آسمان

مرغزار و زار قافیه هستند

بلند شو و قدر فصل بهار و زیبایی های آن را بدان

و از آواز زیبا و خوش آهنگ پرندگان و بوی گل ها در دشت لاله لذت ببر

نکته : فعل های خیز و شمار امری است

ناله ی موزون و بوی خوش ترکیب وصفی است

لاله زار یک واژه ی غیر ساده است و زار در لاله زار نشان دهنده مکان است

گل ها و برگ ها و پرندگان ) همه موجودات ( در حال ستایش خداوند هستند و با یاد خدا راز و نیاز می کنند

بلبل و قمری در آواز خود چه می خواند ؟ یاد و شتایش خداوند

در واقع همه موجودات و انسان ها خداوند را ستایش می کنند

از نظر انسان خردمند و دانا برگ های درختان هم به هنگام بهار سبز می شوند

مانند دفتری هستند درباره شناخت معرفت خداوند که بزرگی خداوند را به ما می شناسانند

نکته :

برگ درختان و نظر هوشیار و ورقش ) ورق او ( و معرفت کردگار ترکیب اضافی هستند

درختان سبز ترکیب وصفی

برگ درختان سبز به دفتر تشبیه شده است

مرغزار ، زار ، لاله زار ، خداوندگار و کردگار با هم هم قافیه هستند

به موصوف و صفت ترکیب وصفی می گویند و به مضاف و مضاف الیه ترکیب اضافی می گویند .

اگر به آخر ترکیب تر اضافه کنیم و معنی بدهد وصفی است

دوست مهربان + تر ترکیب وصفی

اگر معنی ندهد اضافی است

راه مدرسه + تر ترکیب اضافی

تاریخ ادبیات :

از سال 253 ه ق ) قرن چهارم ( بلعمی تاریخ طبری را که محمد بن جریز طبری به عربی نوشته بود به زبان

فارسی ترجمه کرد

بلعمی پس از شروع به ترجمه ی این کتاب اطلاعات دیگری راجع به تاریخ ایران به دست آورد و بر آن افزود . در

واقع آن را به صورت تالیف مستقلی در آورد که به تاریخ بلعمی شهرت یافته است

سعدی ، شیخ مصلح الدین

از بزرگ ترین شاعران و نویسندگان ایران است . آموزش های مقدماتی را در زادگاه خود شیراز فرا گرفت . برای

اتمام تحصیلات به بغداد رفت . پس از 25 سال به شیراز برگشت .

بوستان ) به شعر ( و گلستان ) نثر همراه شعر ( و دیوان اشعار از او بر جای مانده است

مجموعه این آثار کلیات سعدی نامیده می شود . سعدی یکی از بزرگ ترین شاعران و نویسندگانی ایرانی در قرن

هفتم است موضوع کتاب بوستان اخلاق ، تربیت ، سیاست و اجتماعیات است که به شعر است

هم خانواده :

فکرت : افکار

فضل : فاضل

معرفت : عرفان – معارف

غفلت : غافل

خلق : مخلوق – خالق

مخالف :

هوشیار : ناآگاه

آزار : محبت

هرگز : همیشه

زار : توانا و قوی

غفلت : دانایی – توجه کردن

هوشیار : نادان